230 mln lat temu w Brazylii żyło tajemnicze stworzenie. Miało sporo wspólnego z Edwardem Nożycorękim

W tym artykule:

1. Gad ze szponami, ostrym dziobem i prymitywnymi piórami
2. Venetorapter to poprzednik gadów latających
3. Tajemnice nożycorękiego gada

Trzydzieści dwa lata temu na ekrany kin wszedł jeden z najsłynniejszych filmów Tima Burtona. „Edward Nożycoręki” opowiadał historię chłopca-cyborga, który zamiast dłoni miał ogromne nożyce. Sugestywna wizja reżysera zawładnęła wyobraźnią pokoleń. Na tyle, że jeszcze dzisiaj na hasło „Edward Nożycoręki” przed oczami staje grający głównego bohatera Johnny Depp z długimi ostrzami w miejscu palców.

Takie właśnie skojarzenie – przynajmniej zdaniem jego odkrywcy – budzi prehistoryczny gad, którego szczątki znaleziono w południowej Brazylii. – Jego kończyny przednie i szpony, przypominające trochę dłonie Edwarda Nożycorękiego, mogły być używane do wspinania się po drzewach i chwytania ofiar – powiedział portalowi Live Science Rodrigo Müller, paleontolog z Federal University of Santa Maria.

Müller wraz z zespołem w zeszłym roku znalazł kości tajemniczego gada na farmie ryżu w brazylijskim stanie Rio Grande do Sul. Odkrycie zostało właśnie opisane w prestiżowym czasopiśmie naukowym „Nature”.

Gad ze szponami, ostrym dziobem i prymitywnymi piórami

Dziwne stworzenie żyło około 230 mln lat temu. Czyli w triasie, trwającym od 252 do 201 mln lat temu. Poza wyróżniającymi go szponami miało też duży i ostry dziób. Mógł on służyć zwierzęciu do zjadania owadów albo owoców. Jego ciało prawdopodobnie pokrywały charakterystyczne dla wczesnych gadów cienkie włoski, przypominające pióra.

Venetorapter gassenae był niedużym zwierzęciem. Znalezione szczątki należały do dorosłego osobnika. Na ich podstawie naukowcy wnioskują, że gad miał ok. 70 cm wysokości i do metra długości wraz z ogonem. Ważył między 4 a 8 kg. Nie potrafił latać – a jednak posiadał pewne cechy anatomiczne wspólne z latającymi gadami.

Venetorapter to poprzednik gadów latających

W czasie, gdy na Ziemi dominowały dinozaury, w powietrzu królowały pterozaury, czyli właśnie latające gady. Pojawiły się w późnym triasie i na następne 150 mln lat zawładnęły przestworzami. Ich pochodzenie nie jest w pełni wyjaśnione. Na razie znaleziono mało skamieniałości stworzeń, które byłyby ich poprzednikami.

Takim zwierzęciem jest jednak Venetorapter gassenae. – Po raz pierwszy możemy przyjrzeć się bliżej poprzednikowi pterozaurów – powiedział Müller dla „New York Timesa”. – I to stworzenie jest naprawdę dziwne – dodał.

Nowo odkryty prehistoryczny gad ma wydłużony czwarty palec kończyny górnej. Według paleontologa, u pterozaurów palec ten wspiera skrzydła. Pozwala to przypuszczać, że V. gassenae jest blisko spokrewniony z latającymi gadami.

Tajemnice nożycorękiego gada

Jednak – w przeciwieństwie do pterozaurów – Venetorapter nie latał. Długie przednie kończyny zakończone szponami mogły mu za to pomóc biegać po drzewach. Jego potomkowie mogli zacząć skakać między gałęziami, a następnie przemieszczać się między nimi lotem ślizgowym. Następnym krokiem byłoby opanowanie aktywnego latania.

Naukowcy przeanalizowali budowę anatomiczną znalezionych kości należących do V. gassenae i porównali je z innymi skamieniałościami gadów z triasu. Na tej podstawie wnioskują, że poprzednicy pterozaurów – i dinozaurów – byli liczni i o wiele bardziej zróżnicowani, niż dotychczas sądzono. Według Müllera podważa to przekonanie, że „wcześniejsze formy były prostsze i skazane na zagładę, by zrobić miejsce dla bardziej rozwiniętych pterozaurów i dinozaurów” – powiedział badacz dla „NYT”.

Gdzie dokładnie żył tajemniczy gad ze szponami, co jadł i jak wyglądał? Muller ma nadzieję, że w przyszłości uda się znaleźć kolejne kości V. gassenae i odpowiedzieć na te pytania.

Źródła: Nature, Live Science, New York Times.

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com