50 ciekawostek o bocianach – poznaj fascynujące fakty o tych ptakach

W tym artykule:

1. Ciekawostki o życiu bocianów
2. Ciekawostki o samicach i samcach bocianów
3. Co jedzą bociany?
4. Bociany w tradycji ludowej
5. Inne ciekawostki o bocianach

W naszym kraju gniazduje największa populacja tych pięknych ptaków, co sprawia, że uważamy je za jeden z polskich symboli. Bocianie gniazda stanowią nieodłączny element sielskiego krajobrazu, a ich charakterystyczny klekot to jeden ze zwiastunów wiosny. Na przestrzeni wieków bociany zyskały mocną pozycję w kulturze ludowej, a związane z nimi przesądy są powtarzane także dziś.

Duży, majestatyczny ptak brodzący o charakterystycznym upierzeniu to jedno z tych zwierząt, których nie da się pomylić z żadnym innym. Mowa o bocianie białym – jednym z 6 przedstawicieli rodziny zaliczanej do rzędu bocianowatych. Może się wydawać, że o życiu i zwyczajach tych ptaków wiemy całkiem sporo. Nic bardziej mylnego. Bociany, mimo że dobrze poznane, wciąż potrafią zaskoczyć.

Ciekawostki o życiu bocianów

Listę obejmującą ciekawostki o ptakach, które każdego roku niechybnie zwiastują wiosnę, rozpoczynamy od zaskakujących informacji na temat ich życia.

• Często zdarza się, że pisklęta bocianów wypadają z gniazda. O ile wiele takich sytuacji należy uznać za dzieło przypadku, to trzeba podkreślić, że takie „wypadki” często prowokują sami bociani rodzice – samica wyrzuca pisklę lub po prostu je połyka.
• Takie zachowanie nie jest niczym niezwykłym w świecie przyrody. Z reguły jest tak, że na świat przychodzi więcej piskląt, niż jest w stanie przeżyć. Zabijając najsłabsze, samica zwiększa szanse na przetrwanie silniejszego potomstwa, zmniejszając liczbę dziobów do wykarmienia. Gdy w danym sezonie występuje deficyt pokarmu, najsłabsze pisklę musi zginąć.
• Dzieciobójstwa nie dopuszczają się wyłącznie rodzice, ale także bociani sąsiedzi. Obce ptaki często „odwiedzają” pobliskie gniazda i wyrzucają z nich młode.
• To praktyczna strategia przetrwania i przejaw zachowań konkurencyjnych, które w świecie przyrody nie są niczym niezwykłym. Eliminując cudze pisklęta, ptaki powiększają swój rewir pokarmowy o część, którą wcześniej zajmowała sąsiednia rodzina.
• Bociany nie zawsze gniazdowały w wiejskich zagrodach. Przed wiekami, dziś dobrze znane ptaki stroniły od ludzi, gnieżdżąc się w zagłębieniach skalnych lub na drzewach rosnących z dala od naszych siedzib.
• Chwytanie rannego bociana to niebezpieczne zadanie. Jego dziób jest groźną bronią, a kierowany instynktem, ptak atakuje najdelikatniejsze obszary, jak choćby oczy.
• Wbrew powszechnemu przekonaniu, bociany nie łączą się w pary na całe życie.
• Średnia długość życia bociana to 8–9 lat, ale zaobrączkowany rekordzista przeżył aż 39 lat.
• Młode osobniki opuszczają gniazdo po 2 miesiącach, ale jeszcze przez 3 tygodnie są karmione przez rodziców.
• Rekordowy czas migracji do Afryki to 14 dni dla pojedynczego osobnika!
• Powrót bocianów do stanowisk lęgowych trwa krócej niż odlot.
• Nie wszystkie bociany mają swoje gniazda. Osobniki, które straciły lęg lub niedojrzałe często koczują w zagajnikach otoczonych łąkami lub na samotnych drzewach.

Ciekawostki o samicach i samcach bocianów

Te bociany są bohaterami jednej z najbardziej romantycznych historii w królestwie zwierząt

Klepetan i Malena udowadniają, że „jeżeli kocha, to poczeka”.

Dymorfizm płciowy jest mocno zarysowany u przedstawicieli wielu gatunków. Trzeba jednak wiedzieć, że bocian jest jednym z wyjątków.

• Płeć bociana białego różnicuje się w warunkach laboratoryjnych, na podstawie wyników badania krwi. Metoda „na oko” ma zastosowanie właściwie wyłącznie w momencie kopulacji.
• Samica składa jaja w odstępach dwudniowych.
• Wysiadywaniem jaj nie zajmuje się wyłącznie samica.
• Obowiązek budowy gniazda nie spoczywa wyłącznie na samcu.
• Bociany osiągają dojrzałość płciową dopiero w wieku 4–5 lat.
• Najczęściej samiec jest większy od samicy, ale nie jest to regułą.

Co jedzą bociany?

Bociany przestały latać do Afryki! Wolą "junk food" z wysypisk śmieci

Bociany to ptaki mięsożerne, których dieta jest mocno zróżnicowana. Różnorodność pokarmowa jest związana przede wszystkim z porą roku, regionem i dostępnością pokarmu.

• Większość pożywienia bociany znajdują w niskich zaroślach i płytkiej wodzie.
• Bociany najchętniej żerują w pobliżu swoich gniazd
• W powszechnej opinii, bociany odżywiają się żabami. To prawda, jednak trzeba wiedzieć, że menu tego ptaka nie ogranicza się wyłącznie do małych płazów.
• Boćki polują także na owady, dżdżownice, a nawet na małe ssaki, jak krety, ryjówki i nornice. W okresie niedoboru pokarmu zadowalają się skorupiakami, rybami, mięczakami, a nawet jajami innych gatunków i małymi ptakami.
• Mniejszą zdobycz bociany połykają w całości. Większą muszą zabić i rozdzielić.
• Dla nikogo nie jest tajemnicą, że śmieci porzucane na łąkach stanowią duże zagrożenie dla środowiska. Niektóre są wyjątkowo niebezpieczne dla bocianów. Mowa o gumkach recepturkach, które przez ptaki są mylone z dżdżownicami. Spożycie takiego „posiłku” może wywołać u bociana niedrożność układu pokarmowego, która często kończy się jego śmiercią.
• Pisklęta nie konkurują między sobą o pokarm.

Bociany w tradycji ludowej

Ta transmisja nie kryje niczego, nawet strasznych wydarzeń. Życie w bocianim gnieździe

Lasy Państwowe transmitują życie bocianiej rodziny mieszkającej w okolicach Łodzi. Kamera pokazuje najważniejsze chwile życia piskląt i rodziców, ale i dramatyczne wydarzenia.

Bociany od wieków są obecne w polskiej tradycji ludowej. O tym, jak silny jest nasz związek z tymi zwierzętami (na płaszczyźnie emocjonalnej), najlepiej świadczy fakt, że potocznie określa się je ludzkimi imionami. W wielu regionach, bocian to po prostu Wojtek.

• Nasi przodkowie wierzyli, że bocianie gniazdo uwite na dachu przynosi domowi szczęście i pomyślność.
• Żeby sprowadzić do swojej zagrody ptaki symbolizujące pomyślność, gospodarze często tworzyli solidną podstawę pod ich gniazda, np. ze starego koła lub brony.
• Puste gniazdo, które ominęły powracające ptaki, to zwiastun nieszczęścia.
• Zgodnie z dawnymi wierzeniami, para starająca się o dziecko miała otworzyć szeroko okno i postawić na parapecie talerz z cukrem. Tylko wtedy bocian miał przynieść do domu potomka.
• „Bociek jest, wiosny wiest” – w tradycji ludowej przybycie bocianów od zawsze zwiastuje nadejście wiosny.
• W dawnych czasach bocianom często przypisywano znaczenie religijne. Według jednej z legend, rozgniewany Bóg miał zmienić w bociana człowieka, który dopuścił się grzechu. Za karę miał oczyszczać świat ze wszelkiego „plugastwa”.
• Inna legenda głosi, że bocian to chłop, który dopuścił się grzechu orania w święto.
• Dziś bocian jest gatunkiem chronionym, ale także dawnych czasach człowiek nie ośmielił się na niego polować. Wierzono bowiem, że zabicie boćka sprowadzi pożar na dom.
• W starożytnym Rzymie przylot bocianów zwiastował czas zasiewu pól.

Inne ciekawostki o bocianach

Coraz mniej bocianów w Polsce. Straciliśmy pozycję lidera

Już tylko 45 tysięcy bocianów białych gniazduje w Polsce. Tym samym straciliśmy pozycję ojczyzny bocianów na rzecz Hiszpanii.

Powyżej wymieniliśmy najbardziej intrygujące ciekawostki o bocianach. Jeżeli to za mało, na dokładkę mamy dla was kolejne zaskakujące informacje o tych ptakach.

• Przodkowie współczesnego bociana żyli na Ziemi już 24 mln lat temu.
• Bociany zamieszkują prawie wszystkie kontynenty. Jedynym wyjątkiem jest Antarktyda.
• Prawdą jest, że Polska wciąż znajduje się w czołówce krajów, w których gniazdują największe populacje bocianów. Trzeba jednak wiedzieć, że liczebność ptaków gniazdujących w naszym kraju zmniejsza się z roku na rok. W ciągu 25 lat w niektórych regionach ubyło nawet 25 proc. bocianów białych.
• Z czego wynika ta niepokojąca tendencja? To kwestia zmian zachodzących w rolnictwie. Dawniej w Polsce prym wiodły małe gospodarstwa, w których pola uprawne były rozgraniczone miedzami, a każde było obsiane czymś innym. W ich okolicach nie brakowało drzew, zarośli i niewielkich zbiorników wodnych. Takie środowisko obfitowało w małe płazy, gady i inne zwierzęta, którymi zajadają się bociany. Obecnie gospodarstwa rolne mają charakter wielkich pól z monokulturową uprawą. Brak różnorodności doprowadził do sytuacji, w której zaczęło brakować pokarmu dla bocianów.
• Każdy potrafi rozpoznać charakterystyczny klekot bociana, ale nie każdy wie, że te niezwykłe ptaki wydają także inne dźwięki. Pisklęta potrafią miauczeć, prawie jak kot, a dorosłe ptaki cicho posykują.
• Trzeba jednak wiedzieć, że bociany nie potrafią śpiewać.
• Pisklęta nie potrafią klekotać, bo mają za miękkie dzioby.
• Warto wiedzieć, że większość gatunków bociana nie wydaje żadnych dźwięków.
• Bocianie gniazdo waży średnio 400 kg!
• Najcięższe osiągnęło masę 1,5 tony!
• Nie wszystkie bociany podejmują wędrówkę do ciepłych krajów. W okresie zimowym zawsze można zaobserwować przynajmniej kilkanaście ptaków, które nie odleciały w poszukiwaniu ciepłych miejsc.
• Biały nalot na nogach bociana to jego odchody. Ptak celowo wypróżnia się na własne kończyny. W ten sposób chłodzi swoje ciało.
• 31 maja obchodzony jest Dzień Bociana Białego.
• Święto tych ptaków ustanowiono w 2003 roku.
• Odchylając głowę, bocian pozdrawia innego osobnika lub zaleca się do samicy.
• Gniazda opuszczone przez bociany często służą innym ptakom.

Więcej przeczytasz w najnowszym wydaniu „National Geographic Polska” poświęconemu inteligencji zwierząt. Grudniowy numer magazynu możesz nabyć bez wychodzenia z domu za pośrednictwem strony kultowy.pl.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.