Ich przodkami są dinozaury, a najbliższymi krewnymi – krokodyle. Oto zadziwiające cechy ptaków

W tym artykule:

1. Czym są ptaki?
2. Rodzaje ptaków
3. Cechy charakterystyczne ptaków
4. Czym żywią się ptaki?
5. Rozmnażanie ptaków
6. Budowa ptaków

Wśród wszystkich lądowych kręgowców, to właśnie ptaki stanowią najliczniejszą gromadę. Te niezwykłe zwierzęta zamieszkują niemal wszystkie środowiska, od niegościnnej Antarktydy, aż po gorące pustynie. To dzięki swojemu przystosowaniu ewolucyjnemu zdołały zasiedlić znaczny obszar naszej planety i osiągnąć niezwykłe zróżnicowanie gatunkowe.

Czym są ptaki?

Ptaki to gromada zwierząt stałocieplnych, zaliczanych do podtypu kręgowców. Dzięki specyficznej fizjologii i budowie ciała, większość gatunków posiadła zdolność aktywnego lotu. Ciała tych zwierząt są pokryte piórami, a przednie kończyny w toku ewolucji uległy przekształceniu w skrzydła.

Skoro o ewolucji mowa: co łączy ciekawostki o ptakach i ciekawostki o gadach? Znacznie bliższe pokrewieństwo, niż wskazują na to pozory. Ptaki wyewoluowały z dinozaurów, a konkretnie z teropodów – dwunożnych drapieżników i padlinożerców z rzędu dinozaurów gadziomiedniczych.

Najbardziej niezwykłe ptaki na świecie są jednocześnie najbardziej zagrożone wyginięciem

Co łączy gatunki ptaków, które mogą najszybciej zniknąć z powierzchni Ziemi? Najbardziej zagrożone wyginięciem są te, które mają unikatowe kombinacje cech i dlatego pełnią szczególn..

Zanim na Ziemi pojawiły się dinozaury, istniały archozaury, z których (oprócz wcześniej wymienionej gromady) wyewoluowały pseudozuchy – przodkowie współczesnych krokodyli. Oznacza to, że między ptakami i krokodylami występuje bliższe pokrewieństwo niż między krokodylami a jaszczurkami czy żółwiami.

Według różnych źródeł, na Ziemi żyje od 10 tys. do 11 tys. gatunków ptaków. Wciąż odkrywane są nowe, ale należy podkreślić, że wiele gatunków wymiera w skutek degradacji środowiska naturalnego.

Rodzaje ptaków

Może się wydawać, że dokonanie klasyfikacji ptaków jest łatwym zadaniem. Mamy przecież gatunki latające i nieloty. W praktyce, to znacznie bardziej skomplikowana kwestia. Pod uwagę należy brać nie tylko cechy anatomiczne i morfologiczne, ale także kwestie takie jak wydawane odgłosy czy zachowania. Obecnie najczęściej używana klasyfikacja przewiduje podział tej gromady na 44 rzędy:

• Struthioniformes, czyli strusie,
• Rheiformes, czyli nandu,
• Apterygiformes, czyli kiwi,
• Casuariiformes, czyli kazuarowe,
• Tinamiformes, czyli kusacze,
• Anseriformes, czyli blaszkodziobe,
• Galliformes, czyli grzebiące,
• Caprimulgiformes, czyli lelkowe,
• Steatornithiformes, czyli tłuszczakowe,
• Nyctibiiformes, czyli nocolotowe,
• Podargiformes, czyli paszczakowe,
• Aegotheliformes, czyli sownikowe,
• Apodiformes, czyli krótkonogie,
• Musophagiformes, czyli turakowe,
• Otidiformes, czyli dropie,
• Cuculiformes, czyli kukułkowe,
• Mesitornithiformes, czyli madagaskarniki,
• Pterocliformes, czyli stepówki,
• Columbiformes, czyli gołębiowe,
• Gruiformes, czyli żurawiowe,
• Podicipediformes, czyli perkozowe,
• Phoenicopteriformes, czyli flamingowe,
• Charadriiformes, czyli siewkowe,
• Eurypygiformes, czyli słonecznicowe,
• Phaethontiformes, czyli faetony,
• Gaviiformes, czyli nury,
• Sphenisciformes, czyli pingwiny,
• Procellariiformes, czyli rurkonose,
• Ciconiiformes, czyli bocianowe,
• Suliformes, czyli głuptakowate,
• Pelecaniformes, czyli pelikanowe,
• Opisthocomiformes, czyli hoacyny,
• Accipitriformes, czyli szponiaste,
• Strigiformes, czyli sowy,
• Coliiformes, czyli czepigi,
• Leptosomiformes, czyli kurole,
• Trogoniformes, czyli trogony,
• Bucerotiformes, czyli dzioborożcowe,
• Coraciiformes, czyli kraskowe,
• Piciformes, czyli dzięciołowe,
• Cariamiformes, czyli kariamy,
• Falconiformes, czyli sokołowe,
• Psittaciformes, czyli papugowe,
• Passeriformes, czyli wróblowe.

Cechy charakterystyczne ptaków

Wszystkie ptaki są zwierzętami stałocieplnymi. Temperatura ciała zamyka się w ich przypadku w przedziale od 39,5 do 43,4 stopnia Celsjusza. Ich ciemna, pokryta piórami skóra jest pozbawiona gruczołów.

Żaden współcześnie żyjący ptak nie ma zębów. Naukowcy są zdania, że utraciły je kilkaset milionów lat temu, gdy doszło do mutacji genu odpowiedzialnego za tworzenie szkliwa i zębiny.

Kolejna charakterystyczna cecha – ptaki nie mają pęcherza moczowego ani cewki moczowej. Są to zwierzęta urikoteliczne, co oznacza, że mocz wydalają w formie kwasu moczowego połączonego z kałem.

Ptaki mają tajemniczy "kwantowy zmysł"

Pierwszy raz zarejestrowano wpływ mechaniki kwantowej na procesy biochemiczne pozwalające m.in. psom czy ptakom wędrownym „widzieć” pole magnetyczne Ziemi.

Mają świetnie rozwinięte zmysły, zwłaszcza zmysł wzroku, równowagi i słuchu.

Istotną cechą anatomiczną ptaków jest występowanie tzw. worków powietrznych. Mowa o pęcherzach połączonych z płucami, w których gromadzi się powietrze. Ta cecha znacząco usprawnia wymianę gazową, bo pozwala płucom pobierać tlen nie tylko w trakcie wdechu, ale także wydechu.

Czym żywią się ptaki?

Niektóre cechy ssaków są zbieżne z cechami ptaków i nie chodzi tu wyłącznie o stałocieplność, ale m.in. także o pokarm, którym żywią się gatunki reprezentujące obie gromady. Tak jak wśród ssaków, w gromadzie ptaków występują zarówno gatunki roślinożerne, jak i mięsożerne.

Pierwsze z wymienionych odżywiają się przede wszystkim nasionami i owocami. Do drugiej grupy zaliczane są drapieżniki, które aktywnie polują na ofiarę (żywią się owadami i wszystkimi gromadami kręgowców), jak i padlinożercy.

Rozmnażanie ptaków

Podobnie jak choćby płazy, ptaki są zwierzętami jajorodnymi. W tym miejscu kończą się jednak wspólne cechy płazów i ptaków w kwestii rozmnażania. U tych drugich, zapłodnienie zachodzi nie zewnętrznie, a w jajowodzie. Samica składa zawierające substancje odżywcze, otoczone wapienną skorupą jaja. Te są wysiadywane przez jednego z rodziców, w celu przyspieszenia rozwoju embrionalnego. Co ciekawe, u samic ptaków prawy jajowód jest mocno zredukowany, podobnie jak jajnik.

Budowa ptaków

Najbardziej charakterystyczną cechą ptaków jest ich budowa, umożliwiająca im aktywny lot (gatunkom latającym), niekiedy bardzo długi. Mostek łączący żebra ptaka jest zaopatrzony w charakterystyczny wyrostek, zwany grzebieniem (wyjątkiem są nieloty). Przyczepione są do niego masywne mięśnie odpowiedzialne za ruch skrzydeł. W celu obniżenia masy ciała, większość kości ptaków zawiera tzw. jamy pneumatyczne – duże przestrzenie wypełnione powietrzem.

Najszybszy ptak na świecie: które ptaki biją rekordy prędkości?

Tym, co wprawia w największe osłupienie, jest prędkość lotu niektórych ptaków. Jaki jest najszybszy ptak na świecie? Poniżej odpowiadamy na to pytanie.

Do lotu musi być przystosowany także układ oddechowy i krwionośny. Ptaki mają czterodziałowe serce, z którego do krążenia ogólnego wychodzi prawy łuk aorty. Krew żylna, uchodząca do prawego przedsionka, przepływa do prawej komory, skąd jest transportowana do płuc. Za zaopatrzenie krwi w tlen odpowiada opisany wcześniej układ oddechowy, który jest jednym z najbardziej skomplikowanych w całym królestwie zwierząt.

Wymieniając najbardziej charakterystyczne elementy budowy ptaków, nie można pominąć piór. To właśnie dzięki piórom skrzydła mogą wytworzyć siłę nośną, umożliwiającą ptakom pokonanie siły grawitacji. Pióra na ogonie działają jak ster, natomiast pokrywające tułów – zmniejszają opór aerodynamiczny, a przy tym zapobiegają utracie ciepła.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.