Co to jest magma? Stopiona skała z głębi Ziemi może osiągać bardzo wysokie temperatury

W tym artykule:

1. Temperatura magmy
2. Jak lawa wydostaje się z wulkanu
3. Rodzaje magmy
4. Erupcje lawy a masowe wymierania
5. Skały magmowe

Zanim wyjaśnimy, co to jest magma, warto przypomnieć sobie, jak zbudowana jest nasza planeta. Pod względnie stałym gruntem, na którym żyjemy (czyli skorupą ziemską, Ziemia jest o wiele gorętsza i bardziej niespokojna. Wysoka temperatura w jej wnętrzu sprawia, że substancje, które dla nas są skałami, występują w formie płynnej, zwanej magmą. Tworzy ona tzw. płaszcz Ziemi, który ma ok. 2,9 tys. km grubości.

Temperatura magmy

W górnej części płaszcza panują temperatury rzędu kilkuset stopni. To w połączeniu z wysokim ciśnieniem wystarczy, by skały stały się płynne. Magma zawiera krzemiany i glinokrzemiany, tlenki i siarczki oraz wodę i gazy.

Temperatura magmy waha się od 650 do 1250 st. C. Gdy wydostanie się na powierzchnię Ziemi, staje się bardzo groźna. Z łatwością niszczy wytwory naszej cywilizacji.

Superwulkany - jak powstają i jakie są znane superwulkany?

Jak powstają superwulkany? Gdzie są zlokalizowane? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.

Warto w tym momencie zastanowić się, jak powstaje wulkan. Czasami magma z płaszcza przesuwa się ku górze. Najczęściej dochodzi do jej zastygnięcia w szczelinach skalnych, w następstwie czego powstają formy skalne zwane intruzjami. Te tworzą coś w rodzaju zbiornika gromadzącego płynną magmę. W większości przypadków ulega ona zastygnięciu i nie wydostaje się na powierzchnię.

Zdarza się jednak, że intruzja tworzy ognisko magmowe, w którym znajduje się magma w stanie ciekłym. Wówczas, będzie wydostawała się na powierzchnię do momentu, aż zakrzepnie. Magmę, która wydostała się na powierzchnię Ziemi nazywamy lawą.

Jak lawa wydostaje się z wulkanu

Magma w warunkach wysokiego ciśnienia wznosi się i gromadzi w wielkich podziemnych komorach, z których wydostanie się podczas erupcji. Najpierw powstają w niej kryształy niewielkich rozmiarów, a woda i pęcherzyki gazu powodują wzrost ciśnienia, aż ruszą do góry, torując sobie drogę przewodem wulkanicznym ku powierzchni.

Erupcja następuje z centralnego krateru lub otworów pasożytniczych na stokach wulkanu. Erupcje szczelinowe są związane z zespołem otworów ułożonych w jednej linii, wzdłuż szczeliny w obrębie wulkanu. Wszystkie trzy typy otworów są zasilane przez wypełnione magmą kanały.

Produktami erupcji są potoki lawowe i materiał piroklastyczny. Para wodna, gazy i fragmenty skał tworzą dymiący obłok, towarzyszący erupcji. Magma, która nie osiągnęła powierzchni ziemi, może się ochładzać i zastygać.

Rodzaje magmy

Magma może mieć różną gęstość. W zależności od tego powstają różne rodzaje wulkanów:

• magma gęsta – ma odczyn kwaśny, a w jej składzie występuje znaczna zawartość dwutlenku krzemu. W miejscach, gdzie dominuje, tworzą się wyższe wulkany stożkowe;
• magma rzadka – ma odczyn zasadowy i jest uboga w dwutlenek krzemu. Tworzy bardziej spłaszczone wulkany tarczowe.

Podwodne wulkany – jak powstają i gdzie występują?

Jak powstaje wulkan podwodny? Gdzie występują tego typu formacje geologiczne? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.

Ze względu na pochodzenie wyróżniamy następujące rodzaje magmy:

• magma pierwotna,
• magma macierzysta,
• magma pochodna,
• magma resztkowa.

Erupcje lawy a masowe wymierania

W ciągu ostatnich 500 mln lat na Ziemi doszło do pięciu masowych wymierań istot żywych. Każde z nich zbiegało się w czasie z ogromnymi erupcjami lawy. Nie były to pojedyncze zdarzenia, lecz całe serie trwające przez setki tysięcy lat.

Do atmosfery trafiało wówczas mnóstwo gazów i pyłów, prowadząc do głębokich zmian klimatu. Zastygła lawa pokrywała ogromne tereny. Jedno z takich zjawisk miało miejsce 66 mln lat temu, czyli wtedy, kiedy wyginęły dinozaury. Wówczas na terenie Indii powstały tzw. trapy. To ogromne pokrywy z lawy, mające łącznie 500 tys. km kw. powierzchni i grubość sięgającą 2 km.

Podobne formacje znajdują się na Syberii i na płaskowyżu Kolumbia w północno-zachodnich Stanach Zjednoczonych. W Polsce niewielkie pokrywy lawowe występują w Sudetach.

Skały magmowe

Jeśli magma zakrzepnie w głębi Ziemi albo to samo zrobi lawa na jej powierzchni, powstają skały magmowe. Dzielimy je na trzy główne rodzaje:

Super-wulkan pod Yellowstone jest wciąż aktywny i pełen magmy

Około 10.000 obiektów geotermalnych w Yellowstone wskazuje na tajemniczy, bardzo gorący punkt pod skorupą ziemską.

• skały wulkaniczne – np. bazalt, andezyt, melafir, trachit, latyt, dacyt, ryolit, porfir, obsydian, spilit,
• skały żyłowe – lamprofiry, diabazy, pegmatyty,
• skały głębinowe – np. perydotyt, gabro, dioryt, noryt, granodioryt, sjenit, monzonit, granit, karbonatyty.

Skały magmowe mają zwykle strukturę krystaliczną. Wielkość kryształów w skale zależy od szybkości krzepnięcia magmy.