Efa piaskowa wygląda niepozornie. Jednak to jeden z najniebezpieczniejszych węży świata
Efa piaskowa, zaliczana do tzw. indyjskiej wielkiej czwórki węży, należy do najbardziej jadowitych i najniebezpieczniejszych przedstawicieli swojego podrzędu. W trakcie jednego ukąszenia wstrzykuje jad w objętości, która wystarczy do uśmiercenia czterech dorosłych osób. Jak wygląda efa piaskowa? Gdzie żyje? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.
W tym artykule:
- Jak wygląda efa piaskowa?
- Gdzie żyje efa piaskowa?
- Jad efy piaskowej
- Dieta efy piaskowej
- Tryb życia i zachowanie efy piaskowej
Nie jest tak okazała jak czarna mamba, a mimo to należy do najniebezpieczniejszych węży świata. Natura wyposażyła efę piaskową w niezwykle silny jad. To plus agresywne usposobienie gada czyni go niezwykle sprawnym drapieżnikiem, który odpowiada za ogromną ilość śmiertelnych ukąszeń ludzi.
Jak wygląda efa piaskowa?
Efa piaskowa, czyli Echis carinatus, to gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych. Jest najmniejszym przedstawicielem „indyjskiej wielkiej czwórki węży”. W porównaniu z kobrą indyjską, niemrawcem indyjskim i żmiją łańcuszkową prezentuje się raczej skromnie i może wydawać się nieszkodliwa. To jednak tylko pozory, bo to właśnie temu wężowi przypisuje się najwięcej ukąszeń.
Wielkość
Efa piaskowa osiąga od 40 do 90 cm długości. Należy jednak podkreślić, że większość osobników nie przekracza 60 cm, a żmije, których ciało osiąga długość z górnego zakresu, spotykane są bardzo rzadko.
Ubarwienie
Efy piaskowe cechują się brązowym ubarwieniem (rzadszymi kolorami są odcienie szarego i oliwkowego) w części grzbietowej i jaśniejszą częścią brzuszną. Wzdłuż grzbietu występuje rząd jasnych, poprzecznie wydłużonych plam, które otacza czarna obwódka. Na obu bokach tułowia gada można zaobserwować szerokie wstęgi o czarnej barwie (w części grzbietowej z jasnymi obrzeżami), które układają się w falisto-zygzakowaty wzór. Na łbie efy piaskowej występuje biały wzór, który układa się w kształt krzyża.
Najdłuższe węże świata - ile mierzą te niesamowite gady?
Nie, nie ma węży, które nie mieszczą się na okazałej ciężarówce. Nie zmienia to jednak faktu, że największe osobniki osiągają ogromne rozmiary. Jakie? Zapraszamy na wycieczkę śladami...
Budowa ciała
Pysk efy piaskowej jest krótki i zaokrąglony, a łeb – wyraźnie oddzielony od reszty ciała. Tułów jest dość masywny i muskularny. Gad ma niezwykle krótki, bo osiągający 5-6 cm, ogon.
Gdzie żyje efa piaskowa?
Żaden inny przedstawiciel rodziny żmijowatych nie występuje na tak rozległym obszarze, jak efa piaskowa. Niebezpiecznego węża można spotkać w Afryce (od Ghany, przez Kamerun, Ugandę, aż po północną Kenię), na Półwyspie Arabskim, w Azji Południowej (na obszarze Sri Lanki, Indii, Nepalu i Pakistanu) i w Azji Środkowej (na północy).
Biotop
Tak jak tajpan pustynny, efa piaskowa upodobała sobie piaszczyste i piaszczysto-kamieniste półpustynie ze skąpą roślinnością. Nie jest to jednak regułą, bo przedstawicieli tego gatunku można spotkać także na pustyniach, sawannach i stepach.
Jad efy piaskowej
Opisywany gatunek jest zaliczany do najbardziej jadowitych węży świata. Gruczoły jadowe efy piaskowej wytwarzają niezwykle silną ekarynę – proteazę zaburzającą proces krzepnięcia krwi. Jad samic ma większy potencjał niż jad samców.
Zagrożenia dla ludzi
Substancja o działaniu anty-koagulacyjnym powoduje poważne uszkodzenie tkanek. Nawet jeżeli ofiara ataku przeżyje spotkanie z wężem, jest bardzo prawdopodobne, że nie obejdzie się bez amputacji zranionej zębami jadowymi kończyny.
By uśmiercić dorosłego człowieka, wystarczy od 3 do 5 mg jadu efy piaskowej. Tymczasem w trakcie pojedynczego ukąszenia wąż aplikuje około 12 mg. Jednorazowo jest w stanie wytworzyć od 18 do 72 mg toksyny.
Śmiertelność w wyniku ukąszenia wynosi ok. 90% bez podania surowicy. W przypadku podania surowicy, wskaźnik zmniejsza się do 5% (niektóre źródła wskazują na 20, a nawet na 30%).
Objawy po ukąszeniu
Do najbardziej typowych symptomów, pojawiających się u ukąszonych przez efę piaskową, należą:
- swędzenie,
- silny ból,
- opuchlizna,
- rozległe krwotoki wewnętrzne objawiające się krwawieniem z nosa i uszu, krwiopluciem i krwiomoczem,
- niewydolność nerek.
U niektórych ofiar ataku węża ból rozprzestrzenia się z miejsca ukąszenia na rozległe obszary ciała, a na skórze pojawiają się pęcherze. Zdarza się też, że pod wpływem działania jadu dochodzi do wystąpienia nekrozy tkanek.
Dieta efy piaskowej
Efa piaskowa poluje na niewielkie gryzonie, gady, płazy i pisklęta pustynnych ptaków. Zdarzają się przypadki kanibalizmu. Nie gardzi też bezkręgowcami – skorpionami, parecznikami i dużymi owadami.
Tryb życia i zachowanie efy piaskowej
W ciągu dnia efa piaskowa ukrywa się w szczelinach skalnych, pod kamieniami, między gałęziami i w norach wykopanych przez inne zwierzęta. W ten sposób unika przegrzania. Gdy zapada zmierzch, wyrusza na łowy.
Tak jak większość węży żyjących na pustyniach i terenach pustynnych, efa piaskowa porusza się bokiem do podłużnej osi ciała. W ten sposób ogranicza kontakt z rozgrzanym podłożem, z którym stykają się tylko dwa punkty, na których gad podtrzymuje całe ciało.
Gdy wąż poczuje się zagrożony, zwija się w kłębek, chowa łeb i wykonuje ruchy, podczas których łuski ocierają się o siebie. Te mają specyficzną budowę – są wyposażone w rogowe żeberka. W wyniku tarcia, wydają dźwięk przypominający szelest lub piłowanie drewna. To sygnał ostrzegawczy. Jeżeli intruz nie wycofa się, efa piaskowa przypuści błyskawiczny atak.
Nasz ekspert
Artur Białek
Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.