Fenek pustynny to mistrz adaptacji. Nawet jego uszy pomagają mu przetrwać na pustyni

W tym artykule:

1. Klasyfikacja fenka
2. Jak wygląda fenek pustynny?
3. Gdzie występuje fenek pustynny?
4. Czym żywi się fenek pustynny?
5. Tryb życia fenka pustynnego
6. Cykl życiowy fenka
7. Przystosowanie do życia na pustyni

Niegościnna pustynia nie jest dobrym miejscem do życia. Ekstremalnie wysokie temperatury, deficyt wody, szczątkowa szata roślinna – w tak skrajnie nieprzyjaznych warunkach dobrze odnajdują się gady, niektóre ptaki i bezkręgowce. Jednak tylko nieliczne ssaki przystosowały się do życia w tym trudnym środowisku. Jednym z nich jest fenek. Lis pustynny wygląda niepozornie, ale w praktyce wykazuje niezwykłą odporność na pustynne warunki.

Klasyfikacja fenka

Fenek pustynny (Vulpes zerda), zwany też lisem pustynnym, to ssak z rodziny psowatych, którą reprezentuje m.in. wilk szary, pampasowiec grzywiasty, jenot azjatycki i szakal złocisty. Wskazując na gatunki występujące w Polsce, małemu fenkowi najbliżej jest do lisa rudego (oba zaliczane są do tego samego rodzaju).

Jak wygląda fenek pustynny?

Mimo bliskiego pokrewieństwa ze „sprytnym chytrusem”, fenka nie sposób pomylić z lisem pospolitym. W toku przystosowania do życia w środowisku pustynnym, Vulpes zerda wykształcił wiele unikatowych cech, których, dzięki którym można łatwo odróżnić go od innych psowatych.

9 egzotycznych zwierząt, które możesz trzymać w swoim domu! Zaskakujące ciekawostki

Egzotyczne zwierzęta wzbudzają niemałą fascynację, u wielu osób na tyle dużą, że decydują się na trzymanie takich okazów w domu. Jakie gatunki egzotyczne można bez przeszkód trzymać ...

Rozmiary i masa fenka pustynnego

Fenek pustynny jest najmniejszym przedstawicielem swojej rodziny. Dorosły osobnik osiąga od 24 do 40 cm długości. Długość ogona wynosi 20–30 cm, a wysokość w kłębie – 19–21 cm. Samiec waży do 1,5 kg. Samica jest niemal dwukrotnie lżejsza (osiąga do 0,8 kg masy ciała).

Ciekawostka: fenek pustynny jest drobny i filigranowy, ale na Saharze jest największym drapieżnym ssakiem.

Umaszczenie fenka

Sierść lisa pustynnego jest gęsta i miękka. Ubarwienie – typowo pustynne. W części grzbietowej dominuje kolor piaskowy. Część brzuszna jest biaława. Jedynie końcówka ogona fenka jest ciemniejsza.

Charakterystyczne uszy fenka

Tym, co już na pierwszy rzut oka wyróżnia fenka pustynnego na tle innych psowatych, są jego uszy. Dorastają do 15 centymetrów. Na tle niewielkiego łba i drobnego pyska prezentują się wyjątkowo okazale.

Gdzie występuje fenek pustynny?

Fenki występują na suchych i pustynnych terenach północnej Afryki i Półwyspu Arabskiego. Najliczniejsze populacje tych ssaków żyją w środkowej części Sahary. Lisy pustynne można też spotkać w północnym Maroku, północnej części Nigerii i Republiki Czadu oraz wzdłuż północnego krańca Morza Czerwonego.

Czym żywi się fenek pustynny?

Tak jak każdy psowaty, fenek pustynny jest drapieżnikiem. Poluje przede wszystkim na gryzonie, niewielkie gady i ptaki. Plądruje też gniazda i nory w poszukiwaniu jaj. Poza tym gustuje w owadach, zwłaszcza w chrząszczach.

Należy podkreślić, że lis pustynny nie jest stuprocentowym zoofagiem. W jego diecie pojawia się też pokarm roślinny. Fenek nie gardzi liśćmi i owocami, zwłaszcza daktylami.

Tryb życia fenka pustynnego

Vulpes zerda jest aktywny nocą. W ciągu dnia chroni się w wykopanej w piasku norze. Gdy zapada zmierzch, wyrusza na łowy. Aktywność fenka trwa przez całą noc, aż do świtu.

Zachowania społeczne

Należy podkreślić, że zachowania społeczne są dobrze rozwinięte u fenków pustynnych. Zwierzęta te żyją w gromadach liczących do dziesięciu osobników. Samce i samice tworzą pary, a ich związek może trwać nawet całe życie. Zajmują wspólną norę, a wraz z nimi mieszkają młode z różnych miotów.

Zachowania terytorialne

Lisy pustynne są łagodnymi zwierzętami, ale trzeba wspomnieć, że wykazują zachowania terytorialne. Swój obszar znaczą odchodami i strzegą go przed innymi zwierzętami, także przed przedstawicielami swojego gatunku.

Komunikacja wewnątrzgatunkowa

Fenki mają do dyspozycji szeroki repertuar dźwięków. Niektóre ich wokalizacje zawierają skomplikowane sekwencje. Porozumiewają się także poprzez ruchy wykonywane ogonem. W ten sposób lisy pustynne sygnalizują między innymi uległość lub dominację w grupie.

Cykl życiowy fenka

Naturalne środowiska fenka stwarza wiele wyzwań. Mimo to, zwierzę na wolności dożywa do dwunastu lat. Przy odpowiedniej opiece, w niewoli może przeżyć nawet do dwudziestu lat.

Rozmnażanie fenków

U lisa pustynnego ruja przypada na okres zimowy. Ciąża trwa krótko, bo zaledwie 50 dni, a młode przychodzą na świat w marcu, kwietniu lub maju. Samica rodzi od 2 do 5 szczeniąt. Na rok przypada tylko jeden miot.

Opieka nad szczeniętami

Tuż po narodzinach młode są zupełnie bezbronne. Rodzą się ślepe i nie widzą do dwunastego dnia życia. Pokarm stały zaczynają pobierać od trzeciego tygodnia. Za jego dostarczanie odpowiada samiec. Samica karmi je mlekiem do drugiego miesiąca.

Rozwój fenków

Tuż po narodzinach, fenek mierzy do 10 cm długości, z czego połowę stanowi ogon. Sierść szczeniąt ma srebrno-czarne ubarwienie. Dopiero w drugim tygodniu życia zwierzęcia jej kolor zmienia się na beżowy, a w trzecim miesiącu przybiera ostateczną barwę. Po dwunastym miesiącu lis pustynny osiąga dojrzałość płciową.

W czwartym tygodniu życia szczenięta zaczynają poznawać otoczenie poza norą. Nie wychodzą same. Przez cały czas czuwają nad nimi troskliwi rodzice. Mimo że dojrzałość płciową osiągają już w pierwszym roku życia, pozostają w norze do drugiego sezonu rozrodczego.

Przystosowanie do życia na pustyni

W jaki sposób drobny i pozornie delikatny ssak może przetrwać w niegościnnym środowisku pustynnym? Zdolność do przeżycia w ekstremalnie suchych warunkach fenek zawdzięcza przystosowaniom ewolucyjnym.

Uszy jako mechanizm termoregulacji

Natura nie bez powodu obdarzyła fenka pustynnego tak dużymi uszami. Poza swoją podstawową funkcją, narząd ten spełnia ważną rolę w procesie termoregulacji. Ich duża powierzchnia sprawia, że przepływająca przez nie krew ulega skutecznemu schłodzeniu.

Futro i ogon jako naturalna osłona

Sierść fenka, mająca piaskowy kolor, skutecznie kamufluje go w pustynnym krajobrazie. To zapewnia mu skuteczną ochronę przed drapieżnikami i pomaga niepostrzeżenie podkraść się do ofiary.

Zmysły zwierząt są niesamowite. Jako postrzegają świat?

Ostrość zmysłów oznacza szybkość informacji.

Gęste futro zapewnia też skuteczną ochronę przed pustynnymi warunkami. Dobrze izoluje skórę od promieni słonecznych, a nocą chroni przed chłodem. Funkcję ochronną spełnia także ogon. Długi i puszysty, okazuje się niezwykle przydatny podczas snu. Zwierzę owija się nim niczym kołdrą.

Łapy przystosowane do chodzenia po piasku

Gorące, sypkie podłoże nie ułatwia poruszania, ale łapy fenka są doskonale przystosowane do takich warunków. Są szerokie i zaopatrzone w miękkie poduszki, dzięki czemu lis pustynny nie zapada się w piasku. Dodatkowo w spodniej części są porośnięte sierścią, by chronić delikatne ciało przed gorącem.

Nora zapewniająca ochronę przed upałem i drapieżnikami

Także nora pomaga fenkowi przetrwać w pustynnym środowisku. Lisy pustynne kopią skomplikowane schronienia z rozbudowanym systemem korytarzy, mierzącymi do kilkudziesięciu metrów. Fenek zawsze zapewnia sobie przynajmniej kilka dróg ewakuacji. To zwiększa jego szanse w przypadku ataku drapieżnika. Główną komorę wykłada liśćmi, piórami i sierścią. To sprawia, że wewnątrz panują stabilne warunki termiczne, a zwierzęta mogą odpoczywać w komfortowym miejscu.

Atrybuty łowcy

Fenek nie ma silnych szczęk ani ostrych jak brzytwa pazurów. To jednak nie przeszkadza mu w byciu świetnym łowcą. Lis pustynny potrafi godzinami czatować na ofiarę. Gdy wypatrzy zdobycz, dopada ją w mgnieniu oka. Jest niezwykle szybki, skoczny i zwinny, co daje mu istotną przewagę.

Dodatkowo natura wyposażyła go w świetnie rozwinięte zmysły. Jak wszystkie psowate, fenek jest obdarzony doskonałym węchem. Oprócz czułego nosa ma do dyspozycji także świetny słuch i tak samo dobry wzrok, który doskonale sprawdza się w warunkach nocnych.

Wokół oczu fenka można zauważyć ciemne obwódki. To cecha typowa dla gatunków pustynnych. Ciemna sierść ma za zadanie chronić oczy przed odblaskami słońca.

Zwyczaje żywieniowe

Fenki pustynne potrafią przetrwać długi czas z dala od wody. Dowodzi tego fakt, że zwierzęta te rzadko zajmują tereny w pobliżu oaz. Jak to możliwe? Znaczną część niezbędnej do życia wody lis pustynny pozyskuje z owoców i zielonych części roślin. Poza tym potrafi regulować swój metabolizm w taki sposób, by zminimalizować jej zużycie.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.