Czy wiesz, jak wygląda gołąb grzywacz? Ciekawostki o największym spośród europejskich gołębi

W tym artykule:

1. Jak wygląda gołąb grzywacz?
2. Gdzie możemy spotkać grzywacza?
3. Charakterystyczne zachowanie grzywacza
4. Gniazdo gołębia grzywacza
5. Jak długo żyją grzywacze?
6. Czy gołąb grzywacz jest szkodnikiem?

Mówiąc o gołębiach, większość osób ma na myśli jeden gatunek, który przystosował się do życia w środowisku miejskim. Należy jednak podkreślić, że rodzina gołębiowatych obejmuje aż 42 rodzaje i 309 gatunków. W Polsce żyje czterech przedstawicieli rodzaju Columba: sierpówka, turkawka, siniak i grzywacz. Ostatni z wymienionych jest klasyfikowany jako największy, nie tylko w naszym kraju, ale i w całej Europie.

Jak wygląda gołąb grzywacz?

Jak na gołębia, grzywacz (czyli Columba palumbus) jest naprawdę dużym ptakiem. Pod tym względem, musi uznać wyższość swojego krewniaka z rodziny gołębiowatych – korońca plamoczubego – który zamieszkuje endemicznie Nową Gwineę. Na Starym Kontynencie nie ma jednak konkurencji w obrębie swojego rodzaju.

Gołąb grzywacz osiąga długość od 41 do 45 cm, a rozpiętość jego skrzydeł zamyka się w przedziale 70–75 cm. Dorosły osobnik osiąga masę od 280 do 690 cm. Samiec jest nieznacznie cięższy od samicy, jednak w przypadku tego gatunku nie można mówić o występowaniu dymorfizmu płciowego. Dojrzałe osobniki wyróżniają się zaokrągloną sylwetką z mocno uwydatnioną piersią, małą głową i dużym ogonem.

Gołąb Joe pokonał 13000 km i znalazł nowy dom. Władze Australii chcą go uśpić

Gołąb wyścigowy, który przypadkowo przybył ze Stanów Zjednoczonych do Australii, został uznany za zagrożenie dla krajowej kwarantanny i bezpieczeństwa zdrowotnego. Urzędnicy chcą uśpić...

Jak na gołębia, grzywacz jest naprawdę dużym ptakiem. Żeby lepiej zobrazować sobie wymiary tego gatunku, wystarczy porównać go z sierpówką z rodzaju Streptopelia, która w ornitologii jest zaliczana do średniej wielkości ptaków i która jest powszechnie występującym w Polsce przedstawicielem gołębi. Długość ciała sierpówki nie przekracza 33 cm, rozpiętość skrzydeł – 60 cm, a masa – 200 g. Różnice są więc ewidentne.

Nie tylko rozmiary, ale także ubarwienie jest cechą wyróżniającą grzywacza na tle innych gołębi. Pióra pokrywające głowę są niebieskoszare. W obszarze karku płynnie przechodzą w szarobrązowy. W pierwszym rzędzie lotki są czarne i zaopatrzone w białą krawędź. W drugim rzędzie przybierają barwę szarą z ciemniejszymi końcami. Dolny fragment grzbietu, pokrywa podogonowa i kuper mają kolor niebieskoszary, zbliżony do ubarwienia głowy. Pierś jest czerwonawa i w stronę brzucha jaśnieje w kierunku różu.

Szyja grzywacza na bokach jest pokryta piórami ułożonymi warstwowo, co jest typowe dla wszystkich przedstawicieli rodzaju Columba. Natomiast tylko u grzywacza występuje w tym obszarze biała plama, której ptak zawdzięcza swoją polską nazwę.

Lekko haczykowaty dziób gołębia grzywacza jest żółty. Ma jaśniejszą końcówkę i ciemniejszą nasadę. Charakterystyczne są też oczy tego gatunku – ciemna źrenica o jajowatym kształcie kontrastuje z żółtą tęczówką.

Pod względem upierzenia młode osobniki nieco odróżniają się od dojrzałych. W pierwszych miesiącach życia wierzchnia część ich ciała jest pokryta szarymi piórami, a spodnia – bladoróżowymi. Nie mają białej „grzywy”, a dziób jest kremowo-brązowy.

Gdzie możemy spotkać grzywacza?

Częściowo wędrowny gatunek Columba palumbus dzieli się na pięć podgatunków, które zasiedlają różne regiony. Na terenie północnego i zachodniego Iranu oraz na obszarach położonych na południowy wschód od Morza Kaspijskiego występuje Columba palumbus iranica. W Azji Centralnej żyje Columba palumbus casiotis. Na Azorach występuje podgatunek Columba palumbus azorica. W przeszłości przedstawicieli tego gatunku można było spotkać także na Maderze (podgatunek Columba palumbus maderensis). Gatunek nominatywny Columba palumbus występuje na obszarze północno-zachodniej Afryki i w Europie, od Syberii po zachodnie wybrzeże Portugalii.

Dawniej gołębie grzywacze można było spotkać wyłącznie w lasach, głównie w liściastych i mieszanych. Gdy nastąpił rozwój rolnictwa, obszar ich występowania powiększył się o obszary uprawne. W drugiej połowie XIX stulecia zaczęły zasiedlać miasta i dziś zdecydowanie bliżej im do ptaków miejskich niż leśnych. Upodobały sobie skwery i parki, ogródki działkowe, podmiejskie lasy i przydomowe ogrody. Występują także w centrach miast.

Wciąż występują także na terenach zadrzewionych nieużytków, ugorów i w okolicy pól uprawnych, o ile te sąsiadują z drzewami. Grzywacz pojawia się wszędzie tam, gdzie może założyć gniazdo i zdobyć pożywienie. Wiosną jego przysmakiem są nasiona, pędy roślin i drobne owoce, ale nie gardzi też ślimakami. Latem zajada się resztkami zbóż, pozostałymi po żniwach. Jesienią i zimą zadowalają się resztkami warzyw.

Charakterystyczne zachowanie grzywacza

Grzywacz to nie tylko największy europejski gołąb, ale także jeden z najbardziej „wygadanych” przedstawicieli swojej rodziny. Ptak chętnie „otwiera dziób” i wówczas wydaje z siebie przytłumione, drżące gruchanie. Specyficzny dźwięk towarzyszy także ruchowi jego skrzydeł. Gdy podrywa się do lotu, słychać wyraźne klaskanie.

Gołąb grzywacz to ptak spokojnego usposobienia. Gdy szuka pokarmu, kroczy powoli, ale jakby z gracją i dumą. Całkowicie ignoruje wszystko, co dzieje się wokół niego i dopiero gdy wyczuje zagrożenie, spłoszony wzbija się w powietrze. Nie ma natury wojownika i w starciu z drapieżnymi ptakami najczęściej pozostaje bez szans, tym bardziej, że nie jest najsprawniejszym lotnikiem. Osobniki gromadzące się w grupach (zawsze poza sezonem lęgowym) stosują jednak sprytną strategię obronną. Gdy dochodzi do ataku, rozpierzchają się, każdy w inną stronę. To dezorientuje myśliwego i daje ptakom sporą szansę na ucieczkę. Dorosłe grzywacze nie stają w obronie swoich piskląt. Gdy te padają łupem drapieżnika, odlatują.

Grzywacze odlatują na zimę do Europy Zachodniej (pod koniec września i na początku października), ale należy podkreślić, że nie dotyczy to wszystkich osobników. Ze względu na postępujące zmiany klimatyczne, część gołębi skraca wędrówkę i zatrzymuje się na zachodzie Polski. Większość osobników, które żyją w miastach, w ogóle nie opuszcza swojego siedliska.

W sezonie lęgowym grzywacze łączą się w monogamiczne pary. Okres ten rozpoczyna się pod koniec lutego i trwa do września (na obszarach miejskich do listopada). Mogą wyprowadzić do czterech lęgów. Samica zwykle znosi po dwa jaja (maksymalna liczba to cztery). Te są wysiadywane przez obojga rodziców, przez 17–18 dni, przy czym większy udział leży po stronie samicy.

Gołąb wędrowny: nie ma go już od stu lat

Sto lat temu, a dokładnie 1 września 1914 roku zmarła Martha – ostatni przedstawiciel gatunku Ectopistes migratorius – gołąb wędrowny

Warto wspomnieć, że wysiadywanie rozpoczyna się od pierwszego jaja. Drugie pisklę jest więc młodsze o ok. 2 dni, a co za tym idzie – także mniejsze, jednak grzywacze rzadko pozbywają się słabszego potomka. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. czterech tygodniach, a nawet wtedy przez pewien czas są jeszcze dokarmiane przez rodziców.

Gniazdo gołębia grzywacza

Gniazda grzywaczy nie są majstersztykami ptasiej inżynierii. Gołębie wiją je na wysokości kilku metrów nad ziemią, zwykle na wysokich krzewach, drzewach lub skalnych półkach, ale w obszarach miejskich wybierają także budynki. Gniazdo składa się z niedbale i niezbyt spójnie ułożonych gałązek. Te tworzą płaską platformę, której średnica dochodzi do 25 cm.

Jak długo żyją grzywacze?

Największy gołąb Europy nie jest długowiecznym ptakiem. W środowisku naturalnym może przeżyć nawet kilkanaście lat, ale udaje się to tylko nielicznym osobnikom. Większość przeżywa najwyżej kilka lat (zwykle od trzech do pięciu). Wynika to z mnogości zagrożeń, które na nie czyhają, a na tej liście znajduje się także człowiek. Trzeba bowiem wiedzieć, że w Polsce gołąb grzywacz jest klasyfikowany jako ptak łowny. Sezon polowań rozpoczyna się 15 sierpnia i trwa do 30 listopada.

Czy gołąb grzywacz jest szkodnikiem?

Przez rolników grzywacz jest postrzegany jako szkodnik upraw. Ptaki żerują w stadach liczących nawet 200 osobników. Tak duża grupa może wyrządzić niemałe szkody i właśnie ten czynnik jest głównym powodem prześladowania grzywaczy przez ludzi. Dla rolników małym pocieszeniem jest fakt, że poza nasionami upraw gołębie wyjadają także nasiona chwastów.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.