Co przebija wysokością Mount Everest na Ziemi? Sekrety gór

Najwyższe pasma górskie na świecie powstają tam, gdzie kawałki skorupy ziemskiej - płyty - zderzają się i wypiętrzają, jak maska samochodu przy czołowym zderzeniu. Odpowiadają za to ruchy tektoniczne. Himalaje w Azji zostały utworzone w wyniku takiego właśnie ogromnego zderzenia, które rozpoczęło się około 55 milionów lat temu i wciąż trwa. Trzydzieści z najwyższych gór na świecie znajduje się właśnie tam. Mount Everest, wystrzeliwujący w górę na 8850 m, jest najwyższym punktem na Ziemi, choć przy pomiarze od podstawy to Mauna Kea, uśpiony wulkan na Hawajach na Oceanie Spokojnym, ma pierwszeństwo. Od dna morza mierzy 10 203 metry, choć nad wodą widać jedynie 4205 metrów.

Rodzaje gór

Góry wulkaniczne powstają, gdy stopione skały z głębi Ziemi wydostają się przez skorupę i nakładają na siebie. Całe Hawaje to faktycznie szczyty wulkanów. Znane wulkany na lądzie to, między innymi, Góra św. Heleny w stanie Waszyngton w USA, Fuji w Japonii, czy Etna we Włoszech. Czasami erupcje wulkanów niszczą góry zamiast je budować, jak w 1980 roku, gdy Góra św. Heleny straciła swój szczyt.

Kiedy magma wypycha skorupę, ale twardnieje przed erupcją, tworzy tak zwane góry kopułowe. Wiatr i deszcz atakują kopuły, rzeźbiąc szczyty i doliny. Przykładami są Black Hills w Dakocie Południowej i góry Adirondack koło Nowego Jorku. Płaskowyże przypominają góry kopułowe, ale powstają w wyniku kolizji płyt tektonicznych, które wypychają ziemię bez jej zawijania lub tworzenia uskoków. Następnie są one kształtowane przez wietrzenie i erozję.

Inne rodzaje gór tworzą się, gdy naprężenia wewnątrz i między płytami tektonicznymi prowadzą do pękania i tworzenia się uskoków na powierzchni Ziemi, co wymusza ruch bloków skalnych w górę i w dół. Przykłady takich gór to Sierra Nevada w Kalifornii i Nevadzie, Tetons w Wyoming, a poza Stanami Zjednoczonymi chociażby góry Harz w Niemczech.

Góry często pełnią rolę wyznacznika naturalnych granic krajów. Ich wysokość może wpływać na warunki pogodowe, opóźniając burze pędzące od oceanów i wyciskając wodę z chmur. Z tego powodu druga strona jest często znacznie suchsza. Trudne górskie krajobrazy zapewniają nawet schronienie i ochronę dla uciekających bądź atakujących wojsk.