Hipopotam nilowy: sympatyczny tylko na pozór. Czego nie wiesz o tym olbrzymie?

Hipopotam nilowy: charakterystyka

Hipopotamy nilowe (z łac. hippopotamus amphibius) to, poza słoniami, które jako jedyne pokonują je wielkością, największe zwierzęta Afryki. Dorosły osobnik może dorosnąć nawet do 5,5 metra długości, a jego waga osiąga nawet 3,5 tony. Samice są nieco mniejsze. Dorosła hipopotamica waży maksymalnie 1,4 tony.

Ciało tych kolosów wygląda jak walec z krótkimi nogami i olbrzymią paszczą. Ma grubą, brunatną skórę, która w starciu z drapieżnikami działa jak pancerz. Oczy i uszy są natomiast umieszczone niemal na czubku głowy, dzięki czemu, jak marynarze łodzi podwodnych, mogą obserwować otoczenie będąc niemalże całkowicie zanurzonym.

Pomimo ogromnej masy ciała, hipopotamy dość szybko się przemieszczają. Mogą osiągnąć prędkość 30 kilometrów na godzinę. Są natomiast kiepskimi pływakami, co może dziwić, jeśli weźmiemy pod uwagę, że większość czasu hipopotamy spędzają w wodzie. Jednak nie pływają tam, a chodzą i podskakują.

Hipopotamy żyją na wolności około 40 lat, natomiast w niewoli dożywają 50.

Gdzie żyje i czym się żywi hipopotam nilowy?

W tej chwili hipopotamy nilowe, przede wszystkim z winy człowieka, żyją jedynie w centralnej i południowej części Afryki. Najczęściej można je spotkać w oazach, rzekach i jeziorach Sudanu, Somalii, Kenii i Ugandy, a także Ghany i Gambii. Idąc dalej na południe kontynentu, kolosy zamieszkują Botswanę, RPA, Zambię i Zimbabwe.

Jednak tysiące lat temu, w czasie ostatniego zlodowacenia, hippopotamus amphibius spotykany był również w Afryce Północnej, a nawet Europie. Wynika to z faktu, że hipopotamy są przystosowane do życia w zimnym klimacie, i jeśli tylko mają do dyspozycji wodę niezamarzającą na zimę, przetrwają. Niestety, na ich drodze pojawił się człowiek i skutecznie przepędził z północy, albo wytępił.

W powszechnym mniemaniu są to zwierzęta roślinożerne. Stąd też opinia, że są zwierzętami łagodniejszymi od innych dużych afrykańskich ssaków. Okazuje się jednak, wbrew panującej opinii, że hipopotamy nie pogardzą świeżym mięsem, a nawet padliną. I nie chodzi tylko o jednostkowe przypadki.

Zdaniem autorów pisma „Mammal Review”, mięsożerność jest dla hipopotamów naturalna. Według nich mięsna dieta jest typowa dla całych grup tych zwierząt. Bo w końcu, jak pisaliśmy wyżej, hipopotamy to najbliżsi krewni waleni, a – jak podkreślają naukowcy – wszystkie walenie są mięsożerne.

Ciąża hipopotamów

Hipopotamice osiągają pełną dojrzałość płciową już nawet w wieku 3 lub 4 lat. Nie jest to jednak normą. Najczęściej w pierwszą ciążę samice mogą zajść dopiero w wieku 7 lat.

Zdecydowanie najczęściej na potomstwo hipopotamy decydują się pod koniec sezonu deszczowego w lecie – to właśnie wtedy badacze z Ugandy odnotowali największą liczbę zapłodnień. Jako, że ciąża trwa u nich 8 miesięcy, najwięcej urodzeń przypada na początek kolejnego sezonu deszczowego przypadającego pod koniec zimy.

Hipopotamy, jak na najbliższych krewnych morskich waleni przystało, wszystko, co związane z nadejściem potomka, robią w wodzie. I tak w wodzie następuje kopulacja pary. Samica jedynie co jakiś czas wynurza głowę na powierzchnię, by odetchnąć.

Także poród hipopotama odbywa się pod wodą. Najczęściej hipopotamica wydaje na świat tylko jedno młode, które w chwili narodzin ma ok. 25-40 kg i mierzy ponad metr. Małe hipopotamy muszą być samodzielne od samego początku. By zaczerpnąć pierwszy oddech, młode same wypływają na powierzchnię. Także, by dostać się do pokarmu, często muszą nurkować pod wodę, bo samice rzadko karmią na lądzie. Młode mogą ssać pod wodą dzięki temu, że hipopotamy potrafią zamknąć nozdrza i uszy i zapobiec w ten sposób przedostawaniu się wody. Karmienie młodych hipopotamów piersią kończy się po roku.

Według naukowców hipopotamy reprezentują tzw. strategię selekcji typu K. Co to oznacza? Jeżeli młode sobie nie radzi, zdarza się, że rodzice są w stanie je zabić.

Hipopotam nilowy: czy jest niebezpieczny?

Już pierwsze informacje na temat spotkań człowieka i hipopotama przedstawiały zwierzę jako straszliwą bestie. Pierwszymi źródłami są jaskiniowe ryty wizerunków tych zwierząt z gór środkowej Sahary. Na jednym z takich malowideł można zobaczyć moment polowania na hipopotama. Także w Egipcie zwierzęta te były uznawane za groźne dla człowieka. Z czasem jednak opinia Egipcjan uległa zmianie, gdy dostrzegli jak opiekuńcze są samice wobec młodych. Od tamtej pory bogini Toeris, opiekunka ciąży i połogu, była przedstawiana jako kobieta z głową hipopotama.

Znane są co prawda przypadki ataków hipopotamów na ludzi, ale według „Smithsonian Magazine” brakuje wiarygodnych statystyk w tym temacie. Często informacje o atakach roznoszą się po lokalnych afrykańskich wioskach jak głuchy telefon i nierzadko trudno jest dowieść, czy to właśnie te zwierzęta były sprawcami.

Faktem jest jednak, że hipopotamy zawzięcie strzegą swojego terytorium. Zwłaszcza, że jednymi z głównych ich wrogów są krokodyle, z którymi, wychowując młode, często żyją w tych samych zbiornikach wodnych. By zaznaczyć teren wypracowały dość osobliwy sposób – podczas oddawania kału hipopotamy intensywnie kręcą ogonem, by rozrzucić swoje ekskrementy możliwie jak najdalej. Ma to odstraszyć potencjalne drapieżniki. Zdarza się, choć rzadko, że hipopotamy zabijają się nawzajem.

Hipopotam nilowy: zagrożony gatunek?

Niestety, tych majestatycznych zwierząt jest coraz mniej. W 2006 roku hipopotamy zostały zakwalifikowane jako gatunek narażony na wyginięcie w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych stworzonej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN), z populacją szacowaną na ok. 125 tys. osobników. W porównaniu z 1996 rokiem oznacza to jej spadek o nawet 20 procent. Podstawowym zagrożeniem dla hipopotamów jest odcięcie stad od zbiorników słodkiej wody. Tym zwierzętom grozi przede wszystkim śmierć z pragnienia.

Kolejnym zagrożeniem są oczywiście ludzie. Najbardziej dramatycznie pokazała to historia tych zwierząt w Demokratycznej Republice Konga, gdzie w Parku Narodowym Wirunga ich liczba spadła z ok. 29 tys. osobników w latach 70., do ok. 800 obecnie. Hipopotamy są zabijane dla mięsa, tłuszczu, skóry oraz górnych kłów. Kłusownicy mordują zwierzęta oczywiście dla zysku, ale również z przekonania, że hipopotamy nie są inteligentne, a jedynie szkodzą ludziom.

Obecnie handel mięsem hipopotama jest nielegalny, ale działalność kłusowników i czarnego rynku jest wciąż trudna w inwigilacji.

Ciekawostki o hipopotamie nilowym

• Hipopotamy znane były już w czasach antycznych. Ok. 440 r. p.n.e. Herodot opisał je w „Dziejach”, natomiast ok. 77 r. p.n.e. Pliniusz Starszy w encyklopedii „Historia Naturalna”. Przez starożytnych Greków Hipopotamy były nazywane końmi rzecznymi, stąd ich nazwa: hippos po grecku oznacza konia.
• Hipopotamy są raczej aspołeczne. W grupach spotykają się jedynie w wodzie i przede wszystkim w celach kopulacji czy wychowania potomstwa. Na lądzie niemal się ze sobą nie kontaktują.
• Hipopotamy nilowe żyją w swoistej symbiozie z niektórymi ptakami. Dręczone przez kąsające je owady, hipopotamy pozwalają siedzieć na swoich grzbietach czaplom złotawym, które wyjadają pasożyty.
• Hipopotamy są bardzo hałaśliwe. Dźwięki, jakie wydają, przywodzą na myśl świński kwik. Potrafią jednak również solidnie zaryczeć. Co ciekawe, w nocy w zasadzie w ogóle się nie odzywają.
• Obserwując hipopotamy możemy odnieść wrażenie, że pocą się krwią. Kolor skóry tych zwierząt rzeczywiście przybiera czasem różowy odcień. Dzieje się tak dlatego, że ich skóra wydziela substancję, w której znajdują się pigmenty barwiące ją na czerwono. Wydzielina chroni skórę hipopotamów przed wyschnięciem, a dodatkowo posiada właściwości bakteriostatyczne.
• Jeden z najstarszych hipopotamów na świecie, 55-letni Hipolit, zmarł w 2016 roku w chorzowskim ZOO. 45 lat przeżył z jedną partnerką, Hambą, która zmarła w 2011 roku. Doczekali się 14 potomstwa.