Historia zapisana w kupach. Polscy naukowcy wyjaśnili, jak dinozaury zawojowały świat

Spis treści:

1. Dlaczego dinozaury podbiły świat?
2. Co jadły najwcześniejsze dinozaury?
3. Kilka kroków do dominacji na planecie

Czego można się dowiedzieć z kup, które mają 200 milionów lat? Całkiem sporo, dowodzi praca naukowa opublikowana właśnie w prestiżowym czasopiśmie „Nature”. Jej autorzy z Polski, Szwecji i Norwegii przebadali tak zwane bromality. Czyli skamieniałe odchody oraz wymiociny dinozaurów, które chodziły po Ziemi w późnym triasie.

To właśnie z naszego kraju pochodzą 532 próbki zgromadzone w Państwowym Instytucie Geologicznym, które wykorzystano w badaniach. Bromality są bezcenną skarbnicą wiedzy o diecie pierwszych dinozaurów. Ich dieta zaś podpowiada, jak doszło do tego, że to właśnie dinozaury królowały wśród zwierząt przez rekordowo długi czas prawie 150 milionów lat.

Dlaczego dinozaury podbiły świat?

Dinozaury pojawiły się na Ziemi około 230 milionów lat temu. Przez następne 30 milionów lat rozwijały się obok innych dawno wymarłych gadów. Na przełomie triasu i jury – czyli około 200 milionów lat temu – zaczęły dominować w ekosystemach.

Jak do tego doszło? Dlaczego to właśnie one, a nie inne ówczesne zwierzęta zwyciężyły w wyścigu ewolucyjnym? Pomóc im mogło to, że opierały się na szerokiej, mocno zróżnicowanej diecie bogatej w rośliny. Dzięki temu miały szansę osiągnąć ogromne rozmiary i zająć bardzo różne nisze ekologiczne.

– Materiał do badań był zbierany przez ćwierć wieku. Złożenie wszystkiego we wspólny obraz zajęło wiele lat – mówi dr Grzegorz Niedźwiecki z Państwowego Instytutu Geologicznego, jeden z autorów badań. – Nasze badania są innowacyjne, ponieważ zdecydowaliśmy się tłumaczyć biologię dinozaurów na podstawie ich żywnościowych preferencji. Po drodze czekało na nas wiele zaskakujących odkryć – dodaje naukowiec.

Co jadły najwcześniejsze dinozaury?

Uczeni wpierw oszacowali wiek każdej z próbek, między innymi na podstawie warstwy skalnej, w których się znajdowały. Następnie, biorąc pod uwagę wielkości i kształty bromalitów, starali się połączyć je ze zwierzętami, które mogły je wyprodukować. Na koniec powstały skany 3D próbek, co pozwoliło zobaczyć resztki dawnych posiłków dinozaurów.

Odchody zawierały szczątki ryb, owadów, większych zwierząt i roślin. Niektóre były dobrze zachowane – w próbkach znaleziono np. małe chrząszcze oraz pół kompletne ryby. W skład skamieniałych kup wchodziły też kości pogryzione przez drapieżniki, które, podobnie jak dzisiejsze hieny, miażdżyły je, aby dostać się do szpiku.

Zaskakująca była również zawartość koprolitów pierwszych dużych dinozaurów roślinożernych – zauropodów. Naukowcy znaleźli w nich dużo pozostałości paproci drzewiastych, ale także innych roślin oraz węgiel drzewny. Paleontolodzy przypuszczają, że dinozaury zjadały węgiel drzewny jako naturalną odtrutkę, ponieważ paprocie mogły być dla nich toksyczne.

Kilka kroków do dominacji na planecie

Ewolucja pierwszych dinozaurów przebiegała w kilku wyraźnie oddzielonych etapach. Najpierw liczebnie dominować zaczęli wszystkożerni przodkowie wielkich gadów. Z nich rozwinęły się pierwsze dinozaury roślino- i mięsożerne. Zmiany klimatyczne – wywołane erupcjami wulkanów i przesunięciami płyt tektonicznych – zaowocowały zwiększeniem się różnorodności roślinności. To zaś przyspieszyło ewolucję dużych dinozaurów roślinożernych. Wraz z ich rozwojem również dinozaury drapieżne powiększały swoje rozmiary. Na początku jury po Ziemi chodziły już pierwsze duże dinozaury mięsożerne. Epoka królowania tych zwierząt mogła się rozpocząć.

– Niestety, zmiany klimatyczne i masowe wymierania nie są tylko przeszłością. Badając przeszłe ekosystemy, lepiej rozumiemy, jak życie dostosowuje się i rozwija w zmieniających się warunkach środowiskowych – zauważa Martin Qvarnström z Uniwersytetu w Uppsali, główny autor pracy.

– Sposobem na uniknięcie wymarcia jest jedzenie dużej ilości roślin, czyli właśnie to, co robiły wczesne roślinożerne dinozaury – podsumowuje z kolei doktor Niedźwiecki. – Przyczyną ich ewolucyjnego sukcesu jest prawdziwa miłość do zielonych i świeżych roślin.

Źródła: Nature, EurekAlert, New Scientist

Nasza autorka

Magdalena Salik

Dziennikarka i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Autorka powieści z gatunku fantastyki naukowej, ostatnio wydała „Płomień” i „Wściek”. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com