Niesamowita cecha głowonogów: wiele wskazuje na to, że ośmiornice zmieniają kolory, kiedy coś im się śni

W tym artykule:

1. Wszystkie kolory ośmiornic
2. Jak śpi ośmiornica?
3. Czy ośmiornicy coś się śni?

Czy ośmiornicom – i szerzej głowonogom – może się coś śnić? Naukowcy są coraz bliżej odpowiedzi na to pytanie. Co prawda jeszcze tego nie udowodnili, jednak najnowsze badanie wskazuje, że jedna z faz snu u ośmiornic jest bardzo podobna do ludzkiej fazy REM. Gdy jesteśmy w fazie REM, oddychamy szybciej, nasz mózg się uaktywnia i możemy mieć kolorowe sny.

Ośmiornice kolorowych snów raczej nie mają – ponieważ są daltonistami – jednak w czasie snu regularnie zmieniają barwę skóry. Zdaniem badaczy może to być związane ze śnieniem. Praca na ten temat ukazała się w najnowszym numerze prestiżowego czasopisma naukowego „Nature”.

Wszystkie kolory ośmiornic

Głowonogi oddzieliły się od kręgowców około 550 mln lat temu. Od tej pory te bezkręgowce przeszły całkowicie odmienną ewolucyjną drogę. Rezultatem jest np. zupełnie inna architektura układu nerwowego. Ośmiornice mają ok. 500 mln neuronów (nieco mniej niż psy), jednak tylko 10 proc. z nich przypada na mózg. Większość – niektórzy szacują, że nawet dwie trzecie – znajduje się w ramionach.

Jak inteligentne są ośmiornice? Naukowcy zbadali głowonogi za pomocą rezonansu magnetycznego

Ośmiornice różnią się od siebie znacznie bardziej niż sądziliśmy. Niezwykły eksperyment przyniósł odpowiedzi na wiele pytań dotyczących tych inteligentnych zwierząt.

Jedną z niezwykłych cech głowonogów jest genialna umiejętność kamuflażu. Ośmiornica potrafi udawać dosłownie wszystko – drapieżne ryby, skały, koralowce, kamienie czy piasek. Jej skóra zmienia teksturę. Zwierzę więc pokryć się fałdami, łuskami, kolcami albo wypustkami. Jego ramiona przybierają kształt rogów, włóczni czy maczug. A do tego wszystkiego jeszcze ośmiornica może zmienić barwę swojej skóry oraz jej nasycenie kolorami.

Po co to wszystko? – Wzory na skórze ośmiornic, jakie pojawiają się w trakcie czuwania, wiążemy z pewnymi konkretnymi sytuacjami – mówi prof. Sam Reiter, starszy autor badań z japońskiego Instytutu Nauki i Technologii na Okinawie. – Takimi jak polowanie, odstraszanie drapieżników, komunikacja społeczna czy kamuflaż w różnych środowiskach. Teraz wykazaliśmy, że te wzory pojawiają się na skórze ośmiornic także podczas snu.

Jak śpi ośmiornica?

W badaniach naukowców wzięło udział 29 ośmiornic należących do gatunku Octopus laqueus, prowadzącego nocny tryb życia. W ciągu dnia zwierzęta zamykały oczy i przyjmowały swobodną pozycję ciała, wskazującą na to, że śpią. Robiły się też białe. Jednak co 60 minut coś się z nimi działo. Przez minutę gwałtownie zmieniały kolor skóry, poruszały gałkami ocznymi i ciałem. Tempo ich oddechu zwiększało się.

Kiedy naukowcy stukali w akwarium, ośmiornice reagowały bardzo różnie. Jak ustalili badacze, zależało to od tego, czy czuwały czy też spały (w tym drugim przypadku reakcja na bodziec zajmowała więcej czasu). Co więcej, ich reakcja różniła się w zależności od fazy snu, w jakiej się znajdowały. U ośmiornic wyróżnia się „spokojny sen” i „sen aktywny”. W czasie tego drugiego głowonogi właśnie zmieniają kolor skóry i niekiedy zdarzają im się bezwiedne tiki.

Czy ośmiornicy coś się śni?

Jak się okazało, sen ośmiornic przypominał w sporym stopniu sen ludzi. W fazie spokojnej zdarzały się gwałtowne skoki aktywności mózgu. Pojawiają się one również na elektroencefalogramach kręgowców. Przypuszcza się, że u ludzi są związane z utrwalaniem się zapisów pamięciowych. W czasie drugiej fazy snu aktywność mózgu ośmiornic znacznie wzrastała – tak samo jak w czasie fazy REM u ludzi.

Ale nie tylko. Wtedy również skóra ośmiornic gwałtownie zmienia kolor. Dlaczego tak się dzieje? Jedna z hipotez zakłada, że to rodzaj treningu. Dzięki niemu głowonogi utrzymują swoje chromofory – czyli leżące pod skórą komórki z barwnikami – w gotowości do działania.

Druga hipoteza jest znacznie bardzie interesująca. Zakłada, że ośmiornice zmieniają barwy w czasie aktywnego snu, ponieważ coś im się śni. I np. przeżywają jeszcze raz coś, co im się przydarzyło na jawie.

Czy to prawda? Jeszcze nie wiadomo. – Obecnie nie wiemy, czy któreś z tych dwóch wyjaśnień jest prawdziwe – zauważa Sam Reiter. – Jesteśmy bardzo ciekawi wyników przyszłych badań – dodaje.

Źródła: Nature, ScienceAlert, Guardian.

Nasz ekspert

Magdalena Salik

Dziennikarka naukowa i pisarka, przez wiele lat sekretarz redakcji i zastępczyni redaktora naczelnego magazynu „Focus". Wcześniej redaktorka działu naukowego „Dziennika. Polska, Europa, Świat”. Pasjami czyta i pisze, miłośniczka literatury popularnonaukowej i komputerowych gier RPG. Więcej: magdalenasalik.wordpress.com