Jenot to gatunek inwazyjny. Opanował prawie całą Europę i stanowi dużą konkurencję dla naszych drapieżników

Spis treści:

1. Jak wygląda jenot?
2. Gdzie występuje jenot?
3. Tryb życia jenota
4. Czym żywi się jenot?
5. Wpływ jenotów na ekosystem

Pod względem wyglądu przypomina szopa pracza, ale bliżej mu do wilka i lisa. Jego pierwotny zasięg występowania obejmował Daleki Wschód, jednak dzięki pomocy człowieka zdołał opanować znaczny obszar Starego Kontynentu, w tym także Polskę. Początkowo był obecny na północnym wschodzie, ale dziś jest widywany w niemal każdej części kraju. Oto jenot azjatycki – inwazyjny drapieżnik, który doskonale odnalazł się w naszym klimacie.

Jak wygląda jenot?

Jenot azjatycki jest wszystkożernym (także drapieżnym) ssakiem z rodziny psowatych. Dojrzały osobnik mierzy od 49 do 70 cm długości bez ogona i osiąga wysokość w kłębie od 30 do 37 cm. Długość ogona wynosi 15–23 cm. Masa ciała dorosłego jenota zamyka się w przedziale od 4 do ponad 7 kg, jednak późną jesienią, gdy zwierzę zaczyna gromadzić zapasy tłuszczu, jego masa wzrasta do około 9 kg. W obrębie tego gatunku nie występuje dymorfizm płciowy.

Tułów jenota jest dość długi, a kończyny – krótkie. Ze względu na długie, puszyste futro, zwierzę wygląda na większe niż jest w rzeczywistości. Ma niewielką głowę, szpiczasty pysk i krótkie, zaokrąglone uszy. Po bokach głowy wyraźnie wyróżniają się długie, odstające włosy. Ubarwienie sierści jest zmienne, od płowo-burego, po brunatno-szare z czarnymi nalotami. Na pysku wyróżnia się czarna plama, obejmująca oczy, policzki i odstającą po bokach sierść.

Jak odróżnić jenota od szopa pracza?

Na pierwszy rzut oka jenota łatwo pomylić z szopem praczem. Mimo że zwierzęta te reprezentują inne rodziny, są zbliżone pod względem pokroju, wielkości i masy ciała. Łączy je także charakterystyczna „maska” na pysku. Wystarczy jednak przyjrzeć się nieco dokładniej, by dostrzec wyraźne różnice między oboma gatunkami.

Po pierwsze, „maska” szopa jest bardziej wyrazista. Po drugie, szop pracz ma dłuższe niż jenot uszy, które są szpiczaste, nie zaokrąglone. Po trzecie, ogon szopa jest pręgowany i właśnie ta cecha pozwala najłatwiej odróżnić te gatunki. Warto też wspomnieć, że futro jenota jest dłuższe niż futro szopa. Należy jednak podkreślić, że okrywa zmienia się w ciągu roku.

Gdzie występuje jenot?

Pierwotny zasięg występowania jenota obejmował kraje Dalekiego Wschodu, przede wszystkim Chiny, Japonię i Koreę. Dziś te charakterystyczne psowate są obecne także we wschodniej, zachodniej i północnej części Europy. W jaki sposób ten gatunek przemierzył tak znaczny obszar? To zasługa dwóch czynników – ich pięknego, grubego futra i działalności człowieka.

W latach 30. XX wieku jenoty były introdukowane jako futerkowe zwierzęta łowne na teren europejskiej części byłego Związku Radzieckiego. Ich futro okazało się niezwykle atrakcyjne dla myśliwych, a żeby nie nie musieć wyruszać na łowy w odległe rejony, postanowili sprowadzić te zwierzęta w swoje rodzime strony. Okazy schwytane w dorzeczu Ussuri i Amuru wypuszczono na terenie Białorusi, Ukrainy i Litwy. Po udanej introdukcji, jenoty przeniesiono na kolejne tereny. W sumie do Europy trafiło około 9 tysięcy osobników, a do tego należy doliczyć także zwierzęta, które uciekły z ferm hodowlanych i utworzyły kolejne populacje.

Jenoty dobrze odnalazły się w europejskim klimacie. Nawet srogie zimy nie stanęły na przeszkodzie ich ekspansji. Zaczęły się rozmnażać, a do tego okazały się wytrwałymi wędrowcami. W 1935 roku były widziane w Finlandii. 10 lat później zaobserwowano je w Szwecji. W 1952 roku pojawiły się w Rumunii, w 1959 – na Słowacji, w 1961 – w Niemczech i na Węgrzech, a w 1983 – w Norwegii. Należy podkreślić, że lista europejskich krajów, w których się zadomowiły, jest dłuższa. Od 1935 do 1984 roku jenoty opanowały obszar o powierzchni 1400000 kilometrów kwadratowych.

Jenoty w Polsce

Pierwszego jenota w naszym kraju zaobserwowano w 1955 roku, w Puszczy Białowieskiej. Początkowo zwierzęta te zadomowiły się we wschodniej i w północno-wschodniej części kraju. Później ich areał stopniowo przesuwał się w kierunku zachodnim i południowo-zachodnim. Obecnie jenoty zasiedlają niemal całą Polskę, z wyjątkiem Karpat. Występują na terenie większości parków narodowych i rezerwatów przyrody. Największe zagęszczenie osiągają populacje żyjące na obszarach podmokłych.

Tryb życia jenota

Jenoty prowadzą przede wszystkim nocny tryb życia, jednak w okresie wychowu szczeniąt są aktywne także w ciągu dnia. Gdy nastaje zima, zapadają w trwający kilka tygodni stan odrętwienia (co nie jest typowe dla psowatych). Nie jest to jednak „twardy” sen zimowy. Gdy mrozy nieco odpuszczają, jenoty budzą się i wychodzą ze swoich schronień, by załatwić potrzeby fizjologiczne i znaleźć pokarm.

Przedstawiciele tego gatunku tworzą trwałe, monogamiczne pary. Samiec i samica zasiedlają wspólny obszar, na którym odpoczywają, żerują i wychowują potomstwo. Ruja przypada na luty i marzec. Ciąża trwa od 59 do 70 dni. Na przełomie kwietnia i maja samica rodzi od 7 do 9 szczeniąt (najliczniejsze mioty liczą do 16 młodych), które po około 8 tygodniach opuszczają gniazdo. Usamodzielniają się w wieku 4–5 miesięcy, a dojrzałość płciową osiągają po 9–11 miesiącach. Średni wiek osobników w populacji wynosi 3 lata. Dożywają do 8 lat.

Zachowania jenotów

Jenoty nie są agresywne. Gdy dochodzi do konfrontacji z większym drapieżnikiem (także z człowiekiem), salwują się ucieczką. Należy jednak podkreślić, że ich zmysły wzroku i słuchu są słabiej rozwinięte niż u większości psowatych. Z tego względu, często dostrzegają zagrożenie, gdy nie ma już możliwości bezpiecznego oddalenia się. Wówczas jenot pada na ziemię i udaje martwego. Przez cały czas pozostaje jednak czujny. Wystarczy chwila nieuwagi wroga, by zwierzę błyskawicznie czmychnęło.

Czym żywi się jenot?

Jenot jest ssakiem wszystkożernym. Największy udział w diecie tego zwierzęta ma pokarm mięsny. To typowy oportunista, który żywi się wszystkim, co jest jadalne. W jego jadłospisie pojawiają się drobne ssaki, ptaki i ich jaja oraz bezkręgowce, w tym także owady. Pokarm mięsny uzupełnia owocami i nasionami. W okresie zimowym, gdy pożywienia jest niewiele, zadowala się padliną.

Jenot potrafi wspinać się na drzewa, ale nie robi tego zbyt często. Nie jest też specjalnie szybki i zwinny. Z tego względu, najczęściej zadowala się łatwo dostępną zdobyczą. W polskich warunkach są to przede wszystkim płazy.

Wpływ jenotów na ekosystem

Tak jak szop pracz, nutria amerykańska czy norka amerykańska, jenot jest gatunkiem inwazyjnym. Każdy ekosystem ma ograniczoną pojemność, a wprowadzenie obcego gatunku nigdy nie kończy się dobrze.

W porównaniu z rodzimymi ssakami drapieżnymi, zajmują znacznie szerszą niszę pokarmową, co sprawia, że stanowią dla nich dużą konkurencję. Jenoty wyrządzają spore szkody w koloniach lęgowych ptaków wodno-błotnych i wodnych. Są też dużym zagrożeniem dla lokalnych populacji płazów, które stanowią dużą część ich jadłospisu.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.