Klimat umiarkowany – czym się charakteryzuje i w jakich krajach panuje?

W tym artykule:

1. Czym jest klimat umiarkowany?
2. Jakie są cechy klimatu umiarkowanego?
3. Rodzaje klimatu umiarkowanego
4. Gdzie jest klimat umiarkowany?
5. Fauna i flora strefy umiarkowanej

Klimat na naszej planecie charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem, a o jego właściwościach decydują czynniki strefowe (związane z szerokością geograficzną), jak i astrefowe. Określając charakterystyczne warunki klimatyczne, naukowcy wyróżnili obszary o podobnym rocznym przebiegu temperatur, opadów i ciśnienia. To właśnie strefy klimatyczne.

W 1965 roku Wincenty Okołowicz opracował na podstawie swoich obserwacji klasyfikację klimatów, która w nieznacznie zmienionej wersji (pierwszą modyfikację wprowadzono w 1971 roku) obowiązuje do dziś. W systemie polskiego geografa kula ziemska jest podzielona na pięć głównych stref klimatycznych: klimat równikowy, klimat zwrotnikowy, klimat podzwrotnikowy, klimat umiarkowany i klimat okołobiegunowy. Polska leży w strefie umiarkowanej i to właśnie ten klimat bierzemy dziś na tapet.

Czym jest klimat umiarkowany?

Klimat umiarkowany jest czwartą główną strefą w klasyfikacji Wincentego Okołowicza. Swoim zasięgiem obejmuje znaczny obszar półkuli północnej, gdzie dzieli się na strefę chłodniejszą północną i cieplejszą południową, i południowej, na której obowiązuje podział na strefę cieplejszą północną i chłodniejszą południową.

Największe rzeki w Polsce – jak jest najdłuższa, a jaka najgłębsza polska rzeka?

Największe rzeki w Polsce nie są tak imponujące, jak światowi giganci. W tej kategorii, niepodzielnie rządzi Nil, który osiąga 6853 km, a tuż za nim plasuje się Amazonka, mierząca 6437 km...

Strefa umiarkowana na obu półkulach obejmuje obszar między strefami tropikalnymi i polarnymi. Rozciąga się mniej więcej między 40 a 60 stopniem szerokości geograficznej północnej i między 40 a 50 stopniem szerokości geograficznej południowej. W ramach strefy klimatów umiarkowanych należy wyróżnić aż 6 różnych typów klimatów, 3 dla strefy umiarkowanej ciepłej i 3 dla umiarkowanej chłodnej.

Jakie są cechy klimatu umiarkowanego?

Jedną z najbardziej charakterystycznych cech strefy klimatów umiarkowanych jest wyraźnie zarysowany podział na cztery pory roku, wyznaczone przez przebieg temperatury. W klimacie umiarkowanym należy wyróżnić wiosnę (ciepłą i wilgotną), lato (najczęściej ciepłe i suche), jesień (wilgotną i dość chłodną) i zimę (zwykle mroźną, z opadami śniegu).

Opady atmosferyczne występują w tej strefie w różnych porach roku (w klimatach przejściowych i kontynentalnych najwyższa wartość zwykle jest odnotowywana w lecie). Średnia temperatura roczna zamyka się w przedziale od 0 do 10 stopni Celsjusza, przy czym w najcieplejszym miesiącu przekracza 10 stopni Celsjusza.

Dla strefy klimatów umiarkowanych charakterystyczna jest duża roczna amplituda temperatur. Na obszarach klimatów morskich i wykazujących cechy przejściowe kształtuje się na poziomie poniżej 25 stopni Celsjusza. W miejscach, w których występuje klimat kontynentalny, roczna amplituda przekracza 25 stopni Celsjusza, a w klimatach skrajnie kontynentalnych – 35 stopni Celsjusza.

Strefę klimatów umiarkowanych należy dzielić na dwie mniejsze strefy: umiarkowaną ciepłą i umiarkowaną chłodną. W pierwszej z wymienionych temperatura spada zimą do minus 10 stopni Celsjusza w głębi kontynentu i do ok. 0 stopni Celsjusza na wybrzeżach. Latem wartość ta wzrasta odpowiednio do 15 stopni Celsjusza i 20 stopni Celsjusza. W klimatach ciepłych opady występują przez cały rok, przy czym najwyższe – latem. Dla zimy charakterystyczne są opady śniegu.

W strefie chłodnej temperatura zimowa temperatura osiąga wartość minus 20 stopni Celsjusza w głębi lądu i minus 10 stopni Celsjusza na wybrzeżach. Latem wzrasta odpowiednio do 10 stopni Celsjusza i 20 stopni Celsjusza. Podobnie jak w strefie ciepłej, opady atmosferyczne występują tam przez cały rok, najwyższe latem. W okresie zimowym występują opady śniegu.

Rodzaje klimatu umiarkowanego

Strefy umiarkowanie ciepłą i umiarkowanie chłodną dzieli się na trzy typy klimatów. W strefie ciepłej należy rozróżniać:

• klimat morski,
• klimat przejściowy,
• klimat kontynentalny suchy z odmianą wybitnie kontynentalną.

Z kolei strefa chłodna dzieli się na:

• klimat morski,
• klimat przejściowy,
• klimat kontynentalny z odmianą wybitnie kontynentalną.

Klimaty umiarkowane ciepłe morskie charakteryzują się stosunkowo chłodnym latem, najczęściej łagodną zimą i roczną amplitudą temperatur powietrza na poziomie powyżej 20 stopni Celsjusza. Opady występują przez cały rok, a ich roczna suma zamyka się w przedziale od 600 mm do 1000 mm.

Z powodu gorąca w 2100 r. duża część naszej planety może być niebezpieczna dla życia

Już na początku następnego stulecia przez większość roku w strefie międzyzwrotnikowej może być niebezpiecznie gorąco. I to nawet wtedy, gdy uda się ograniczyć wzrost temperatur do 2 st....

W strefach umiarkowanych ciepłych kontynentalnych suchych lata najczęściej są gorące, a zimy – surowe. Roczna amplituda temperatur powietrza przekracza 25 stopni Celsjusza, a w miejscach, w których panuje klimat wybitnie kontynentalny – nawet 35 stopni Celsjusza. Wysokość opadów kształtuje się na poziomie od 350 mm do 800 mm, a w klimacie wybitnie kontynentalnym – do 500 mm.

Strefa klimatów umiarkowanych ciepłych przejściowych ma pewne cechy morskie i kontynentalne, a jej charakterystyka jest uzależniona przede wszystkim od kierunku, z którego napływają masy powietrza. Rozkład temperatur w tej strefie ma charakter przestrzenny a pogoda cechuje się dużą zmiennością.

Dla strefy klimatów umiarkowanych chłodnych morskich charakterystyczne są chłodne lata i najczęściej łagodne zimy (zdarza się, że temperatura spada poniżej 0 stopni Celsjusza). Roczne amplitudy temperatur powietrza oscylują w granicach 20 stopni Celsjusza. Opady są obfite i występują w ciągu całego roku (od 600 do 1200 mm).

W strefach umiarkowanych chłodnych kontynentalnych amplituda temperatur jest najwyższa. Na większości obszarów przekracza 25 stopni Celsjusza, a w miejscach, w których panuje odmiana wybitnie kontynentalna, może przekraczać 45 stopni Celsjusza. Lato jest krótkie o dość chłodne, a zima – długa i mroźna.

Strefa umiarkowana chłodna przejściowa ma zbliżoną charakterystykę do odmiany ciepłej – panujące warunki zależą przede wszystkim od kierunku, z którego napływają masy powietrza.

Gdzie jest klimat umiarkowany?

Strefa klimatów umiarkowanych obejmuje swoim zasięgiem obie półkule globu. Występuje w północnej części Stanów Zjednoczonych, południowej i środkowej Kanadzie, niemal całej Europie (z wyłączeniem krańców północnych i części południowej), środkowej i północnej Azji, południowej części Ameryki Południowej i Nowej Zelandii.

Klimat umiarkowany ciepły morski jest charakterystyczny m.in. dla Europy Zachodniej. Odmiana ciepła przejściowa występuje w centralnej części kontynentu, m.in. w Polsce. Klimaty ciepłe kontynentalne są typowe dla niektórych obszarów Europy Wschodniej, m.in. dla części Rosji, Ukrainy i Kazachstanu.

Klimat umiarkowany chłodny morski panuje m.in. w środkowej części Norwegii, na południu Islandii, w Nowej Funlandii, na Falklandach i Wyspach Campbella. Odmiany chłodne kontynentalne występują przede wszystkim na wschodzie Europy, np. w środkowej części Rosji. Natomiast klimat umiarkowany chłodny przejściowy jest charakterystyczny m.in. dla Finlandii.

Fauna i flora strefy umiarkowanej

W strefie umiarkowanej ciepłej dominują lasy liściaste i mieszane. Formacje te mają wyraźnie zaznaczoną strukturę piętrową, w której obowiązuje podział na drzewa (warstwa najwyższa), krzewy (warstwa pośrednia) i runo (warstwa najniższa). Żyzne, obfitujące w próchnicę gleby sprzyjają rozwojowi wymagających roślin.

Nawiedzone lasy w Polsce i na świecie. Jakie tajemnice skrywają?

Nawiedzone lasy wzbudzają spore zainteresowanie wśród turystów, których przyciągają mroczne miejsca na świecie. Nic dziwnego – tajemnicza aura lasów przyciąga poszukiwaczy przygód. Cz...

Lasy strefy umiarkowanej ciepłej charakteryzują się sezonowością – liście, kwiaty i owoce pojawiają się w okresach, w których panują odpowiednie warunki termiczne i oświetleniowe. W niektórych miejscach, na glebach piaszczystych pojawiają się wrzosowiska, czyli formacje bezleśne z niskimi krzewami.

W strefie umiarkowanej chłodnej dominującą formacją roślinną jest tajga. Składają się na nią nieliczne gatunki drzew iglastych, wykazujących dobre przystosowanie do surowych warunków klimatycznych.

Różnorodność gatunkowa strefy klimatów umiarkowanych jest widoczna także w świecie fauny, reprezentowanym przez liczne gatunki kręgowców i bezkręgowców. Zwierzęta występujące w tej strefie świetnie przystosowały się do zmiennych warunków klimatycznych i związanej z tym sezonowej podaży pożywienia. Niektóre gatunki migrują do ciepłych obszarów, inne hibernują, ale nie brakuje też zwierząt aktywnych przez cały rok.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.