Kolczak zbrojny to jeden z najbardziej jadowitych pająków w Polsce. Czy trzeba się go obawiać?

W tym artykule:

1. Jak wygląda kolczak zbrojny?
2. Gdzie występuje kolczak zbrojny?
3. Kolczak zbrojny w Polsce
4. W jakim środowisku żyje kolczak zbrojny?
5. Tryb życia kolczaka zbrojnego
6. Jad kolczaka zbrojnego
7. Czy kolczak zbrojny jest niebezpieczny?

Sieciarz jaskiniowy, zyzuś tłuścioch, tygrzyk paskowany czy choćby krzyżak ogrodowy – to tylko kilka przykładów żyjących w Polsce jadowitych pająków. Wiele z nich mijamy na co dzień, nie myśląc o ich zębach jadowych i toksynie, którą wytwarzają w gruczołach. Tymczasem kolczak zbrojny cieszy się wyjątkowo złą prasą, ale czy słusznie?

Jak wygląda kolczak zbrojny?

Cheiracanthium punctorium, czyli kolczak zbrojny, jest największym żyjącym w Polsce przedstawicielem swojego rodzaju. Samice osiągają od 10 do 15 mm długości. Samce są wyraźnie mniejsze – mierzą od 7 do 12 mm.

Ubarwienie kolczaka zbrojnego

Ubarwienie nie jest jednolite. Spotykane są osobniki z żółtawym lub żółtozielonym karapaksem. Niektóre kolczaki zbrojne są czerwone. Część brzuszna jest zielonkawożółta z ciemniejszymi fragmentami na obrzeżach. Takie samo ubarwienie mają odnóża. Odwłok jest brązowy na bokach i zielonkawożółty na wierzchu. Zdobią go ciemnobrązowe wzory – przepaska w części przedniej i słabiej widoczne szewrony w części tylnej.

Szczękoczułki kolczaka zbrojnego

Najbardziej charakterystyczną cechą tego pająka są masywne szczękoczułki, jedne z największym (a być może nawet największe) w polskiej arachnofaunie. Mają żółtawoczerwone ubarwienie z ciemniejszymi częściami odsiebnymi. U samców chelicery są rozbieżne i zazwyczaj owłosione na krawędziach wewnętrznych, Mają jeden duży ząb i kilka mniejszych na tylnej krawędzi.

Gdzie występuje kolczak zbrojny?

Gatunek Cheiracanthium punctorium licznie występuje na południu Europy. Można go spotkać w Hiszpanii, Portugalii, Andorze i we Włoszech. Żyje też w Mołdawii, Rumunii, Serbii, Czarnogórze, Bułgarii, Macedonii Północnej i w Rosji. Oprócz tego zadomowił się też w wielu innych krajach, takich jak:

Jaki jest największy pająk w Polsce? Pretendentów do tego tytułu jest kilku, a jednego spotkacie w domu

Wielu z nas nie lubi pająków – zupełnie niesłusznie. Nawet największy pająk w Polsce jest mało groźny dla człowieka. Może być natomiast dla nas pożyteczny.

• Francja,
• Belgia,
• Niemcy,
• Austria,
• Słowenia,
• Estonia,
• Litwa,
• Czechy,
• Słowacja,
• Ukraina.

Zasięg kolczaka zbrojnego na północy kończy się w południowej części Szwecji. Warto wspomnieć, że pająk występuje też w zachodniej i środkowej Azji.

Kolczak zbrojny w Polsce

Kolczak zbrojny od dawna jest też obecny w Polsce. Wynika to z postępujących zmian klimatycznych. Wraz z ociepleniem klimatu, Cheiracanthium punctorium świetnie przystosował się do życia w naszym kraju. Przez długi czas był obecny przede wszystkim w na południu polski, ale w ostatnich latach coraz częściej jest obserwowany w centrum i na północy. Powoli staje się gatunkiem pospolitym i nic nie wskazuje na to, by miało się to zmienić.

W jakim środowisku żyje kolczak zbrojny?

Kolczaki zbrojne najlepiej czują się na nasłonecznionych otwartych terenach, porośniętych zaroślami, krzewami i wysoką trawą. Upodobały sobie łąki, polany i obrzeża lasów. Wkradają się też do domów, ale nie jest to zwyczajowe zachowanie u przedstawicieli tego gatunku. Takie przypadki należy traktować incydentalnie.

Tryb życia kolczaka zbrojnego

Cheiracanthium punctorium jest aktywnym łowcą. Nie wije sieci. Z nici buduje przypominający kokon oprzęd, który służy mu za schronienie. Warto wspomnieć, że kolczaki zbrojne łączą się w pary. Samiec i samica zamieszkują to samo gniazdo.

Przedstawiciele tego gatunku zyskały reputację agresywnych. Zresztą, wskazuje na to już sama nazwa gatunkowa. Rzeczywiście, samiec wykazuje dużą zawziętość w obronie gniazda, a samica atakuje, gdy przyjdzie jej bronić jaj.

Jad kolczaka zbrojnego

Toksyna, którą wytwarza kolczak zbrojny, składa się z enzymów proteolitycznych, między innymi z fosfatazy alkalicznej, esterazy, deoksyrybonukleazy, lipazy, hialuronidazy i rybonukleazy. W składzie molekularnym substancji zaobserwowano także występowanie toksyny polipeptydowej o unikatowych właściwościach. Związek wykazuje silne działanie owadobójcze, cytotoksyczne, a oprócz tego wywołuje uszkodzenia w obszarze błon komórkowych.

Czy kolczak zbrojny jest niebezpieczny?

Dość często można spotkać się ze stwierdzeniem, że agresywny i jadowity kolczak zbrojny stanowi poważne zagrożenie dla człowieka. Takie opinie nie są niczym zaskakującym. Od kilku lat trwa „medialna nagonka” na tego pająka. Chwytliwe nagłówki mają siać grozę i najwyraźniej to robią. Ale czy rzeczywiście jest się czego bać? Otóż nie do końca. Polska to nie Australia. Żaden żyjący u nas pająk nie dysponuje jadem na tyle silnym, by jego ukąszenie okazało się śmiertelne, a przynajmniej nie ma na to żadnych naukowych dowodów.

Najgroźniejszy pająk na świecie może zabić dorosłego człowieka. Jego szczękoczułki przebiją nawet paznokieć

Zabił co najmniej 26 osób. Można go spotkać we własnym ogrodzie i w domu. Gdzie żyje najgroźniejszy pająk na świecie?

Ukąszenie kolczaka zbrojnego

Faktem jest, że zęby jadowe kolczaka zbrojnego mogą przebić skórę człowieka. To jednak nic niezwykłego. W polskiej faunie nie brakuje pajęczaków i owadów, które są w stanie zaaplikować nam swój jad. Należy jednak podkreślić, że kolczaki zbrojne nie atakują, gdy nie są niepokojone. Nie jest tak, jak przedstawiają to niektóre publikacje. Ten niewielki pająk nie jest bezwzględnym drapieżnikiem, który zasadza się na człowieka. Nie ma w nas naturalnego wroga, więc nie ma powodu by nas atakować, o ile nie sprawimy, że poczuje się zagrożony.

Objawy po ukąszeniu

Po ukąszeniu natychmiast pojawia się ostry ból, silniejszy niż po użądleniu przez pszczołę. Po kilku (w niektórych przypadkach po kilkunastu) minutach osiąga maksymalne natężenie. Dolegliwości bólowe mogą utrzymywać się do kilku godzin. Również po kilku godzinach mogą wystąpić symptomy miejscowe, takie jak:

• zaczerwienienie,
• obrzęk,
• pieczenie,
• drętwienie,
• świąd.

Objawy ogólnoustrojowe występują tylko w rzadkich przypadkach. Należą do nich:

• wzmożone pocenie,
• dreszcze,
• nudności,
• wymioty,
• ból głowy,
• gorączka,
• niedociśnienie tętnicze,
• tachykardia,
• problemy z oddychaniem.

Jak dotąd nie odnotowano przypadku wystąpienia reakcji alergicznej na jad kolczaka zbrojnego. Należy podkreślić, że wystąpienie i nasilenie objawów po ukąszeniu zależy od wielu czynników. Należy tu wskazać na wiek, stan zdrowia, indywidualne reakcje organizmu czy objętość zaaplikowanej toksyny. Osoby ukąszone przez kolczaka zbrojnego tylko w skrajnych przypadkach wymagają pomocy medycznej.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.