Łoś euroazjatycki całkiem licznie żyje w Polsce. Potrafi nurkować i nie boi się prawie niczego

Spis treści:

1. Łoś euroazjatycki – biologia, siedlisko i zachowanie
2. Wiele podgatunków łosia
3. Łosie w Polsce
4. Łosie na świecie

Wielkością i wagą przewyższa go jedynie żubr, ale wśród swoich bliższych krewnych – jeleniowatych – nie ma sobie równych. Łoś euroazjatycki niespecjalnie się obawia innych zwierząt, bo praktycznie nie ma naturalnych wrogów. Ciekawski i wybredny, w poszukiwaniu czegoś smacznego do zjedzenia potrafi nawet zanurkować. W Europie Zachodniej już go nie ma, ale w Polsce w ciągu ostatnich 25 lat jego populacja nadzwyczajnie wzrosła.

Łoś euroazjatycki – biologia, siedlisko i zachowanie

Łoś euroazjatycki jest największym przedstawicielem rodziny jeleniowatych. To imponujące zwierzę, osiągające wysokość w kłębie nawet do 2 metrów i masę ciała sięgającą 600 kg w przypadku samców. Należ do zwierząt parzystokopytnych. Przez swoją wielkość łoś euroazjatycki ma mało naturalnych wrogów. Na łosie potrafią polować tylko wilki i niedźwiedzie, i to przeważnie na młode i małe lub starsze i słabe osobniki. Największe zagrożenie to dla łosi utrata siedlisk spowodowana wycinaniem lasów.

Zasięg

Zamieszkuje szeroki pas lasów, tajgi i obszarów bagiennych od Skandynawii i Północnej Europy po Syberię i Daleki Wschód, a także Amerykę Północną. Jego ulubione siedliska to mieszane lasy z dominacją drzew liściastych, takich jak brzozy czy osiki, oraz obszary wodno-bagienne, gdzie znajduje zarówno schronienie, jak i żywność.

Pokarm

Jako jedyny spośród jeleniowatych żywi się także roślinami wodnymi i pływającymi. Dieta łosia jest bardzo zróżnicowana i potrafi on wybrać gatunki i części roślin z największą koncentracją składników odżywczych. Starannie wybiera np. miękkie i soczyste wierzchołki małych drzew. Wyjątkowo ruchliwa i wrażliwa górna warga pozwala na precyzyjne badanie, skubanie i na przykład ogołocenie za jednym zamachem całej gałęzi z liści. Ważną częścią diety jest kora drzew, szczególnie zimą. Zwabione solą łosie czasami pojawiają się zimą przy drogach i liżą ją. Łosie się nie pasą, tylko aktywnie przeczesują środowisko i wybierają to co chcą.

Środowisko

Łoś euroazjatycki to zwierzę wyspecjalizowane do życia na terenach podmokłych. Duże i szerokie kopyta oraz długie nogi umożliwiają mu sprawne przemieszczanie się po grząskich bagnach czy śniegu. Łosie potrafią pływać, a nawet nurkować w poszukiwaniu smakowitych roślin podwodnych. Ten związek z bagnami sprawia, że niezbyt szybko biegają – a jeśli już to kłusem lub inochodem, nigdy galopem. Są zwierzętami lubiącymi zimno i świetnie radzą sobie w niskich temperaturach. Gdy robi się cieplej, poszukują chłodu kryjąc się w gęstwinie lasu lub kładąc się w wodzie. Upały są dla nich niebezpieczne – jeśli latem z gorąca nie chodzą i nie jedzą wystarczająco dużo, mogą nie zgromadzić zapasu tłuszczu na zimę.

Poroże

Charakterystycznym elementem budowy ciała samców jest rozgałęzione poroże o płaskiej strukturze, przypominającej łopaty. Szerokich łopat mogą się jednak dorobić tylko starsze samce o dobrej kondycji, zwane wtedy „łopataczami”. Te z mniej imponującym i bardziej rozgałęzionym porożem są nazywane „badylarzami”. Po okresie rozmnażania (wrzesień–październik) łosie zrzucają poroża, aby oszczędzać energię zimą. Nowe rogi odrastają im na wiosnę. Samice poroży nie posiadają. Tradycyjne określenie na samca łosia to byk, na samicę – klępa lub łosza, a na młode – cielak.

Rozród

Łoś euroazjatycki to samotnik, choć w okresie rui samce intensywnie rywalizują o samice. Walki godowe między samcami to widowiskowe starcia na poroża. Samice po ciąży trwającej około ośmiu miesięcy, rodzą jedno lub dwa młode. Cielaki przebywają z matką przez około rok, do jej kolejnej rui. Ruja łosi nazywana jest tradycyjnie bukowiskiem.

Wiele podgatunków łosia

Według systematyki biologicznej istnieje tylko jeden gatunek łosia, czyli łoś euroazjatycki, po łacinie Alces alces. Jednak różne, często bardzo oddalone od siebie i odizolowane populacje to tak naprawdę osobne podgatunki. W Europie (i Polsce) żyje łoś europejski (Alces alces alces). W Ameryce Północnej kilka innych podgatunków, m.in. Alces alces americana zwany po angielsku „eastern moose” oraz Alces alces andersoni – „western moose”. Osobne podgatunki stwierdzono także na Alasce i w różnych częściach olbrzymich terenów Azji. Są to np. łoś mandżurski, jakucki i kamczacki.

Łosie w Polsce

Polska to jeden z krajów, gdzie łosi nie brakuje. Jesteśmy także jednym z dość niewielu europejskich państw, gdzie ten majestatyczny roślinożerca w ogóle występuje. Obecnie nasza populacja łosi szacowana jest na około 30 tysięcy osobników. Ale nie zawsze tak było.

Tuż po II wojnie św. łosie niemal z Polski zniknęły, żyły tylko na niedostępnych bagnach dzisiejszego Biebrzańskiego Parku Narodowego. Na przełomie XX i XXI wieku żyło u nas zaledwie około tysiąca łosi. Taki stan rzeczy trwał od lat 90. Przyczyną były oczywiście nadmierne polowania. W roku 2001 łosie zostały objęte moratorium, czyli całkowitym zakazem polowań i całoroczną ochroną. Zakaz jest utrzymany aż do dziś, chociaż w związku z odbudowaną populacją i szkodami jakie łosie czasem czynią na terenach rolniczych i w lasach gospodarczych, pojawiają się głosy i pomysły o powrocie do polowań. Zimą, kiedy pokarmu jest mało, łosie uwielbiają sosnowe młodniki – są w stanie wtedy uszkodzić mnóstwo młodych drzewek.

Polska populacja łosi skupia się w centrum i na północnym wschodzie kraju. Mniejsze grupy i pojedyncze osobniki stwierdzano także w innych regionach (np. na Śląsku). Województwa podlaskie, warmińsko-mazurskie, lubelskie i mazowieckie posiadają największe skupiska łosi. Ilość osobników liczy się na tych terenach w tysiącach. Według danych Kampinoskiego Parku Narodowego około 200 osobników żyje w Puszczy Kampinoskiej. Łosie relatywnie łatwo spotkać na obrzeżach stolicy – były widywane także na jej południowych krańcach, m.in. w Lesie Kabackim, a nawet przy autostradach.

Łosie na świecie

Kraje europejskie (poza Skandynawią) to zaledwie przyczółki dla łosi. Prawdziwe centra ich populacji to Finlandia, Norwegia i przede wszystkim Szwecja, gdzie żyje ich szacunkowo nawet 400 tysięcy. Jak można się domyślić w Szwecji, przy takiej liczbie zwierząt, nie obowiązuje zakaz polowań. Nawet 100 tysięcy łosi rocznie pada ofiarą myśliwych. Poważnym problemem w Skandynawii są wypadki samochodowe z udziałem łosi.

Relatywnie niewielkie, mniejsze od polskiej populacje żyją w krajach bałtyckich. Około 50 osobników – w Czechach. Polska jest zachodnią rubieżą występowania łosi. Na zachodzie Europy zwierzęta te nie występują w ogóle. Setki tysięcy łosi (choć ile tak naprawdę – trudno oszacować) żyje w Rosji. Prawdziwym ich zagłębiem jest jednak Ameryka Północna. W Kanadzie może żyć ich nawet milion, a w USA około 300 tysięcy.

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.