Migracje zwierząt - jak wyglądają i dlaczego zwierzęta migrują?
Żyjące na całym świecie zwierzęta często przemieszczają się samotnie, w grupach albo całymi stadami, zasiedlając nowe miejsca lub zmieniając je cyklicznie, w zależności od pory roku. Dlaczego zwierzęta wędrują, jakie są najczęstsze powody ich przemieszczania się i skąd wiedzą, gdzie się udać? Przeczytaj i dowiedz się więcej o migracjach zwierząt.
- Marta Trojniar
W tym artykule:
Migracje, czyli wędrówki zwierząt na inne miejsca, występują u wszystkich kręgowców, a także u pewnych grup bezkręgowców. Niektóre gatunki potrafią podczas takich wypraw pokonywać naprawdę imponujące dystanse, sięgające nawet do tysięcy kilometrów. O ile powody takich migracji są często dość jasne i logiczne, tak instynkty, które pozwalają zwierzętom dotrzeć w odpowiednie miejsce, stanowią jedną z najciekawszych zagadek natury.
Wędrujące zwierzęta nie znają granic i czasem nie zdaja sobie sprawy z zagrożeń powstałych w wyniku działalności człowieka. Dlatego też wielu naukowców pracuje nad stworzeniem map migracyjnych, które pozwolą na wprowadzanie różnych działań ochronnych na najczęstszych trasach wybieranych przez wędrujące zwierzęta.
Czym jest migracja zwierząt?
Migracje zwierząt to termin, którym najczęściej określa się regularne, zazwyczaj sezonowe przemieszczanie się poszczególnych gatunków na różne odległości. Wędrować mogą całe populacje, stada, ale też pojedyncze osobniki. Zwierzęta przemieszczają się zarówno na ladzie jak i wodzie, a niektóre wędrują z lądu do wody, jak np. płazy w celu złożenia skrzeku.
Dlaczego zwierzęta migrują? Zazwyczaj wędrówki związane są z cyklami życiowymi lub zmianami regularnie zachodzącymi w środowisku. Najczęściej zwierzęta zmieniają miejsce życia na zimę, co związane jest nie tylko z warunkami atmosferycznymi, ale też z dostępnością wystarczającej ilości pokarmu. Często spotykane są wędrówki do miejsc dogodnych do rozmnażania lub po prostu migracje żerowiskowe.
Tego typu migracje są instynktowne i zwierzęta mają genetycznie zapisaną taką potrzebę. Nie wiemy do końca na jakiej zasadzie działa ich orientacja przestrzenna podczas takich wędrówek. Zwierzęta wykorzystują różne zjawiska, takie jak np. magnetyzm ziemski, siły Coriolisa czy orientację według słońca i gwiazd.
Innym rodzajem migracji są wędrówki nieregularne. Ich przyczyną są niespodziewane wydarzenia np. klęski żywiołowe czy przegęszczanie się populacji, które skłania zwierzęta do poszukania nowego miejsca do życia.
Które zwierzęta są stałocieplne? Sprawdź, na czym polega ta cecha
Zwierzęta stałocieplne wykształciły w toku ewolucji mechanizmy, które zapewniają im niebywałe zdolności adaptacyjne. W ich przypadku, temperatura ciała nie jest zależna od temperatury oto...
Migracja zwierząt w Polsce
Wśród zwierząt żyjących w Polsce, najbardziej charakterystyczne są migracje ptaków. Wiele z nich, jak np. bociany, żurawie, czaple, jaskółki, kukułki, dudki czy skowronki, przenosi się na zimę do ciepłych krajów. Powodem są nie tylko niskie temperatury, ale też brak pożywienia w okresie zimowym. Pierwsze odloty zaczynają się już z końcem sierpnia, najczęściej jednak przypadają na czas między wrześniem, a listopadem.
Są też ptaki, które u nas spędzają zimę, przylatując do Polski z krajów północy, np. gile czy jemiołuszki. Niektórym gatunkom ptaków wystarczy już przeniesienie się o kilkaset kilometrów. Przykładem może być myszołów, który wędrując z Norwegii, już w Polsce znajduje wystarczająco dobre warunki do przezimowania.
Oprócz ptaków na niewielkie dystanse migrują też żubry, które przemieszczają się po kilka, czy kilkaset kilometrów z wyżej położonych terenów, ku dolinom. W niewielkich grupkach lub pojedynczo wędrują łosie. Także nietoperze przemieszczają się, szukając odpowiednich miejsc, najczęściej jaskiń, do zimowej hibernacji.
Migracje zwierząt – przykłady
Do najczęściej migrujących zwierząt należą ptaki, z których prawie połowa cyklicznie przenosi się z terenów lęgowych na zimowiska. Powodem są zmiany pór roku i związane z tym zasoby pokarmu. Rekordzistą jest burzyk szary, który w ciągu roku jest w stanie przelecieć aż 64 tys. km. Mieszka w Nowej Zelandii, Australii i Chile, a zimę spędza na północnym Atlantyku i Pacyfiku.
Regularne migracje wśród ssaków nie są aż tak często spotykane. Przed zbliżającą się zimą arktyczną przenoszą się do swoich zimowych pastwisk renifery. Regularne wędrówki w poszukiwaniu wody odbywają kopytne zamieszkujące strefę podzwrotnikowa i międzyzwrotnikową. Wielkie ssaki morskie, takie jak np. płetwal błękitny zimą przenoszą się z chłodnych wód arktycznych, do cieplejszych wód strefy zwrotnikowej.
Przykładem nieregularnej wędrówki związanej z przegęszczeniem się populacji mogą być motyle. Jednak najbardziej charakterystycznym przykładem są migracje szarańczy wędrownej, która potrafi przemieszczać się nawet na odległość 2 tys. km, lecąc w postaci olbrzymiej chmury liczącej nawet do 100 mld osobników.
Niektóre zwierzęta morskie, a szczególnie te w młodych stadiach rozwojowych, jak np. larwy czy ikra, nie potrafią przeciwstawić się ruchom wody i są przemieszczane przez prądy morskie, czasem na naprawdę spore odległości, sięgające nawet tysięcy kilometrów. Takie wędrówki bardzo rzadko dotyczą dorosłych ryb. Ze względu na sposób poruszania się nazywa się je migracjami biernymi lub pasywnymi.