Najmniejsze ptaki polskie ważą tylko 5–7 gramów. To mysikróliki

Spis treści:

1. Najmniejsze ptaki polskie
2. Niezwykłe umiejętności mysikrólików
3. Mysikrólik – co oznacza jego nazwa i skąd się wzięła?
4. Inne najmniejsze ptaki Polski

Ważą średnio 6 gramów, a po długim locie lub mroźnej nocy jeszcze mniej. A jednak potrafią pokonywać wielkie odległości i bez problemu przeżyć nawet srogie zimy. Mysikróliki to prawdziwe „żywe srebro” – najmniejsze ptaki polskie i europejskie.

Najmniejsze ptaki polskie

Długość ciała mysikrólika wynosi zaledwie 8,5–9,5 cm, a masa około 4–7 gramów. Rozpiętość skrzydeł mieści się w granicach 13–16 cm. Pamiętajmy, że wymiary podaje się razem z piórami, więc w tej drobniutkiej puchatej kulce, jaką jest mysikrólik, kryje się jeszcze mniejsze ciałko. Dla porównania – uważany za małego ptaka wróbel zwyczajny może ważyć nawet 40 gramów, czyli prawie 6 razy więcej niż statystyczny mysikrólik.

Ubarwienie

Charakterystyczną cechą mysikrólika jest złocistożółta pręga na czubku głowy, otoczona czarnymi paskami – u samców pręga jest bardziej jaskrawa niż u samic. Reszta upierzenia jest oliwkowozielona z białawym brzuchem, co pomaga ptakowi doskonale wtopić się w otoczenie. Jego niewielkie, czarne oczka oraz delikatny dziobek dodają mu uroku.

Tryb życia

Jest ptakiem niezwykle ruchliwym i energicznym. Spędza większość czasu skacząc po gałęziach drzew i krzewów w poszukiwaniu owadów i pajęczaków, które stanowią jego główne pożywienie. W zimie, kiedy dostęp do owadów jest utrudniony, uzupełnia dietę nasionami drzew iglastych. Jest to ptak towarzyski, często widywany w mieszanych stadach z innymi gatunkami (np. sikorami), szczególnie zimą.

Występowanie

Mysikrólika można spotkać w całej Polsce, choć najliczniej występuje w lasach iglastych, zwłaszcza w borach świerkowych. Preferuje gęste drzewa, gdzie znajduje schronienie i pożywienie. Ze względu na wielkość i tryb życia mysikrólika znacznie łatwiej usłyszeć, niż zobaczyć. A śpiewa wysoko i głośno, o różnych porach roku, nawet zimą. W Europie jest szeroko rozpowszechniony – od Półwyspu Iberyjskiego po Skandynawię i Ural. Zamieszkuje także Azję oraz w północną Afrykę.

Rozmnażanie

Gniazda mysikrólików mają formę głębokiego koszyczka z otworem u góry i są niezwykle małe – mają około 7 cm, średnicy. To finezyjne konstrukcje z gałązek, traw, mchów i porostów, komfortowo wyścielone piórami i sierścią. W takiej kulce mieści się nie tylko samica, ale nawet 12 jaj, ułożonych często w dwie warstwy, a potem piskląt. Okres lęgowy mysikrólików trwa od kwietnia do lipca. Po wykluciu młode pozostają w gnieździe przez ok. dwa tygodnie. W sezonie lęgowym mysikróliki mogą wyprowadzić nawet dwa lęgi.

Niezwykłe umiejętności mysikrólików

Mysikróliki, wbrew swoim rozmiarom, są ptaszkami odważnymi i wytrzymałymi, szczególnie na niskie temperatury. Potrafią także odbywać bardzo dalekie wędrówki. Są ptakami migrującymi lub osiadłymi. Populacje europejskie, szczególnie na północy kontynentu, są osiadłe. Stwierdzono, że mysikróliki przelatują nad całym Bałtykiem. Dla tak małego ptaka, z minimalnymi zapasami tłuszczu, to wielki wysiłek. Mysikróliki po wylądowaniu na polskim wybrzeżu muszą przez kilka godzin dochodzić do siebie. Ich europejskie zimowiska to m.in. Hiszpania, Włochy, Grecja i kraje bałkańskie. Migracje mysikrólików odbywają się w marcu–kwietniu, a z powrotem od września do listopada.

Bernd Heinrich w książce "Zimowy świat. Jak zwierzęta radzą sobie z zimnem" opisuje sposoby mysikrólików na przetrwanie niskich temperatur. Wpadają one w czasowe odrętwienie – coś na kształt krótkotrwałego snu zimowego. Obniżają temperaturę ciała, ich łapki mają wtedy niemal zero stopni Celsjusza. Wtulają głowy w pióra i tak mogą przetrwać najzimniejsze godziny nocy i duże mrozy. Często nocują w grupach, przytulone do siebie, co pozwala im zachować ciepło.

Mysikrólik – co oznacza jego nazwa i skąd się wzięła?

„Królik” w nazwie tego ptaszka oznacza „mały król”. „Królewski” rdzeń ma też jego łacińska nazwa: Regulus regulus. Regulus oznacza księcia lub królewicza. Także w języku angielskim rodzina mysikrólików to kinglets, choć sam gatunek nazywa się goldcrest. W języku greckim mysikróliki i strzyżyki określane są jako basileus i basiliskos – czyli odpowiednio król i królewiątko.

Skąd te międzynarodowe nawiązania do królewskości w przypadku tak małego ptaka? Prawdopodobnie z folkloru i baśni, wywodzących się ze starożytnej opowieści o „królu ptaków”, przytaczanej przez Arystotelesa i Pliniusza. Mówi ona o konkursie na króla wszystkich ptaków. Miał nim zostać ten, który potrafi latać najwyżej. Wydawało się, że będzie to orzeł, ale kiedy ten zaczął słabnąć, spod jego skrzydeł wyleciał maleńki mysikrólik i wzniósł się jeszcze wyżej. Mysikrólika prawdopodobnie dobrze znali także rybacy i żeglarze, bo podczas migracji przysiadał na masztach statków. Być może także żółta pręga na główkach tych ptaków kojarzyła się z koroną.

Inne najmniejsze ptaki Polski

Niezwykle mały i lekki mysikrólik to niejedyny tak niewielki ptak występujący w Polsce. Ma całkiem liczne towarzystwo ptaszków z których największe osobniki ważą tylko około 10 gramów lub niewiele więcej. Ptaki podobnej wagi i wielkości to między innymi:

• zniczek,
• strzyżyk,
• sikora sosnówka,
• modraszka zwyczajna (inaczej sikora modraszka),
• pełzacz leśny,
• muchołówka mała,
• sikora lazurowa (występuje w Polsce sporadycznie).

Najmniejszy z nich jest zniczek. Jest także najbliższym krewnym naszego bohatera, mysikrólika. I bywa z nim mylony, bo na głowie także ma jaskrawożółtą, wpadającą w kolor pomarańczowy pręgę. Ubarwienie zniczka jest nieco bardziej kontrastowe i kolorowe. Zniczek jest minimalnie większy i cięższy od mysikrólika a biolodzy przypuszczają że te dwa gatunki oddzieliły się od siebie dość późno, bo w okresie zlodowaceń. Zniczek zajął raczej południowe rubieże Europy i zupełnie nie występuje w Skandynawii. W Polsce jest coraz liczniejszy, zapewne dzięki ocieplającemu się klimatowi. Na zimę póki co odlatuje na południe.

Warto również wspomnieć o strzyżyku (Troglodytes troglodytes), który jest jednym z najmniejszych ptaków w Polsce, choć nie tak małym jak mysikrólik. Strzyżyk wyróżnia się krępą budową ciała, krótkim ogonkiem trzymanym pionowo oraz brunatnym, prążkowanym upierzeniem. W przeciwieństwie do mysikrólika i zniczka, preferuje środowiska krzewiaste i poszycie lasów liściastych. Prowadzi głównie naziemny tryb życia.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.