Nosorożec czarny – bliski wyginięcia, majestatyczny i groźny samotnik. Jest jednym z największych ssaków lądowych

W tym artykule:

1. Nosorożec czarny to jeden z pięciu gatunków nosorożców
2. Nosorożec czarny i biały – tylko te gatunki posiadają dwa rogi
3. Nosorożce to jedne z największych ssaków lądowych
4. Dieta nosorożca czarnego to aż 220 gatunków roślin
5. Rogi i skóra nosorożców służą m.in. do obrony
6. Nosorożec czarny to gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem
7. Ochrona nosorożca czarnego przybiera różne formy

Nosorożec czarny to jeden z wielkich ssaków należących do „wielkiej piątki" Afryki. Kolejne cztery to: lew, bawół, słoń sawannowy i lampart. Nosorożce czarne są gatunkiem zagrożonym i pod ścisłą ochroną. Zamieszkują południe i wschód Afryki.

Nosorożec czarny to jeden z pięciu gatunków nosorożców

Nosorożec czarny to jeden z pięciu obecnie żyjących gatunków nosorożców. Pozostałe to: nosorożec biały, sumatrzański, indyjski i jawajski. Wszystkie są gatunkami zagrożonymi wyginięciem. Nosorożec czarny, wraz z nosorożcem białym – to gatunki zamieszkujące Afrykę. Zasięg nosorożca czarnego dziś to południe i wschód Afryki. Występuje m.in. w:

• RPA,
• Namibii,
• Angoli,
• Zimbabwe,
• Mozambiku,
• Kenii
• i Tanzanii.

Większość osobników żyje w różnego rodzaju rezerwatach i parkach narodowych, np. Etosza w Namibii.

Wielka Piątka Afryki – jakie zwierzęta należą do Big Five i gdzie można je spotkać?

Wielka Piątka Afryki, w skład której wchodzą: lew, lampart, słoń, bawół i nosorożec, to niekwestionowany symbol Czarnego Lądu. Aby afrykańskie safari uznać za w pełni udane, powinno si...

Nosorożec czarny i biały – tylko te gatunki posiadają dwa rogi

Jako jeden z 2 pośród 5 gatunków nosorożców posiada na pysku dwa rogi. Stąd jego naukowa łacińska nazwa: diceros bicornis. Można ją przetłumaczyć jako „nosorożec dwurogi”. Nazwa łacińska pochodzi jeszcze z XVIII wieku, z monumentalnego dzieła Karola Linneusza Systema Naturae. Współczesna nazwa – nosorożec czarny jest nieco myląca. Prawdopodobnie wprowadzono ją dla odróżnienia od drugiego afrykańskiego gatunku – nosorożca białego. Oba nie są jednak ani białe, ani czarne – raczej brązowo-szare. Tylko te dwa afrykańskie nosorożce mają na pysku po dwa rogi. Reszta gatunków ma tylko jeden.

Nosorożce to jedne z największych ssaków lądowych

Nosorożce to jedne z największych ssaków lądowych. Większe i cięższe od nich są tylko słonie. Największe są nosorożce białe oraz indyjskie – ich waga może dochodzić do 2500 kg. Nosorożec czarny jest nieco mniejszy. Długość jego ciała (głowy i tułowia) to 300-380 cm, a waga – 800-1300 kg. Dwa rogi nosorożca czarnego wyraźnie różnią się wielkością. Przedni, większy (nosowy), może dochodzić do 130cm. Tylny, mniejszy (czołowy), ma zwykle nie więcej niż 55 cm.

Wymarli przodkowie nosorożców byli jeszcze więksi. Paraceratherium, choć nie posiadał rogów, jest zaliczany do nosorożców. Był największym lądowym ssakiem jaki kiedykolwiek żył. Jego masa mogła dochodzić do 20 ton, a długość ciała do 7,5 metra. Paraceratherium żył w okresie oligocenu, mniej więcej 34-23 miliony lat temu. Szczątki tego giganta znaleziono m.in. w Chinach, Pakistanie i Kazachstanie. Wymarłych wielkich nosorożców było znacznie więcej, choćby 4,5 metrowy, włochaty Elasmotherium, żyjący jeszcze 8 tys. lat temu na Syberii.

Dieta nosorożca czarnego to aż 220 gatunków roślin

Nosorożec czarny, podobnie jak biały, żyje na sawannach i trawiastych terenach Afryki. W przeciwieństwie do nosorożca białego, potrafi poradzić sobie też na suchych, pustynnych terenach. Jest roślinożercą. Jego dieta to liście, łodygi, gałązki, pędy, strączki, owoce i trawa. Może żywić się nawet 220 gatunkami roślin, chociaż ma swoje ulubione. Na przykład toksyczne dla innych zwierząt wilczomlecze lub liście drzew akacjowatych. W porze suchej zjada głównie gromadzące wodę sukulenty. Uwielbia gęste zarośla i krzaki, ale żyje też w nadrzecznych lasach, na bagnach i łąkach. Nie unika terenów górskich. W Kenii jego obecność stwierdzono na wysokości 2900 m.n.p.m.

Rogi i skóra nosorożców służą m.in. do obrony

Rogi nosorożców, wbrew intuicji, nie są zbudowane z kości. Podobnie jak włosy i pazury innych zwierząt (w tym paznokcie u ludzi), są zbudowane z keratyny. Ponadto ze związków wapnia i odpowiadającej za pigmentację melaniny. Rogi nosorożców nie mają nawet kostnego rdzenia. Są tworami powstałymi z komórek naskórka, a nie (jak np. rogi bydła) ze skóry właściwej.

Funkcją rogów jest dla nosorożców przede wszystkim obrona przed drapieżnikami. Używają ich też do straszenia i walk między sobą – a potrafią być bardzo agresywne. Samce bywają też agresywne w stosunku do samic, podczas zalotów. Nosorożec czarny prowadzi przeważnie samotniczy tryb życia. Samce przejawiają zachowania terytorialne i źle tolerują pojawienie się nowych samców w okolicy. Interakcje z innymi osobnikami najczęściej zdarzają się podczas rui samic i walk o ich względy. Z doświadczeń zebranych przez pracowników parków narodowych wynika, że nawet połowa samców i jedna trzecia samic ginie w walkach z innymi nosorożcami czarnymi.

Drugą po rogach najbardziej charakterystyczną, przysłowiową cechą nosorożców jest ich gruba skóra. Przypomina pancerz i właściwie niemal nim jest. Dzięki niej są bardzo odporne na urazy. Chroni je podczas częstych walk, pomaga też w utrzymaniu stałej temperatury ciała. Dzięki niej nosorożce mogą tez wchodzić w wyjątkowo kłujące zarośla.

Naukowcy chcą przywrócić gatunek nosorożca białego północnego. Mają dwa kolejne zarodki

Nosorożec biały północny jest najbardziej zagrożonym wyginięciem ssakiem na świecie. Ostatni samiec tego podgatunku umarł w 2018 roku, a na świecie pozostały jedynie dwie samice. I choć ...

Nosorożec czarny to gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem

Niestety, nosorożec czarny jest obecnie jednym z najbardziej zagrożonych gatunków na Ziemi. Posiada status krytycznie zagrożonego wyginięciem. Jego populacja liczy mniej więcej 6500 osobników. Na szczęście rośnie, w wyniku rozmaitych środków ochrony. W latach 1970-1993 został niemal całkowicie wytępiony. Jego liczebność spadła wtedy z 65 tysięcy do zaledwie 2300 zwierząt.

Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest kłusownictwo. Rogi nosorożców czarnych są nielegalnie pozyskiwane, a podczas tych procedur większość zwierząt ginie. Sproszkowane rogi w medycynie chińskiej i wietnamskiej są uznawane za lekarstwo na różne dolegliwości, pomimo braku dowodów naukowych na ich skuteczność. Popyt na nie na czarnym rynku stanowi główne zagrożenie dla przetrwania gatunku, tym bardziej że nosorożec czarny ma aż dwa rogi i to wyjątkowo duże.

Ochrona nosorożca czarnego przybiera różne formy

Podejmowano już różne próby ukrócenia kłusownictwa, łącznie z prewencyjnym obcinaniem rogów zwierzętom. Problem w tym, że z czasem rogi odrastają, poza tym pozbawione ich zwierzę ma mniejsze możliwości obrony np. przed lwami. Obcinanie rogów było też niezwykle kosztowne. Z czasem wycofano się z tego pomysłu.

Innym sposobem, który stosują np. rezerwaty w Republice Południowej Afryki, jest zatruwanie rogów. Uśpionemu wcześniej nosorożcowi wierci się otwory w rogach, a następnie wstrzykuje np. toksyczny środek na pasożyty, a nawet różowy barwnik. Taki róg jest dla kłusowników bezużyteczny. Problem kłusownictwa jest jednak niestety wciąż aktualny. Według szacunków każdego roku w Afryce ginie z tego powodu około 900 nosorożców obu gatunków (czarnych i białych). Na szczęście, w wyniku międzynarodowej, ścisłej ochrony, populacja nosorożca czarnego powoli rośnie.

Nasz ekspert

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.