Ofidiofobia – skąd bierze się strach przed wężami?

Spis treści:

1. Historia strachu – wąż jako wróg
2. Ofidiofobia może być dziedziczna
3. Węże w popkulturze i mediach
4. Jak radzić sobie z ofidiofobią?
5. Ciekawostki o wężach

Węże od wieków budzą w ludziach mieszane uczucia. W wielu wierzeniach na świecie mogą symbolizować zarówno zło i zdradę, jak i mądrość czy odrodzenie. Jednak nie brakuje osób, dla których węże są przede wszystkim źródłem irracjonalnego strachu. Ofidiofobia, czyli fobia związana z wężami, dotyka milionów ludzi na całym świecie. Wystarczy zobaczyć zdjęcie węża, by odczuć niepokój, a w skrajnych przypadkach – panikę. Skąd bierze się ten powszechny lęk?

Historia strachu – wąż jako wróg

Węże są uznawane za jedne z najbardziej fascynujących zwierząt na naszej planecie. Doskonale bowiem przystosowały się do warunków panujących na Ziemi. Niektóre z nich są w stanie połknąć ofiarę większą od siebie. Inne potrafią robić przewroty, które przypominają fikołki.

Przyczyn w zasadzie irracjonalnego lęku ludzi przez wężami należy szukać w ewolucji. Przodkowie człowieka, żyjący w warunkach znacznie cieplejszych niż panujące dzisiaj, musieli unikać jadowitych węży, które były wówczas powszechnym zagrożeniem. Badania wskazują, że ludzie łatwo identyfikują węże w otoczeniu – szybciej niż jakiekolwiek inne zwierzęta. Może mieć to związek z nietypowym dla innych zwierząt długim ciałem. Najdłuższe węże świata mogą osiągać nawet 15 metrów.

W starożytnych kulturach węże pełniły różnorodne role. W Biblii Szatan pod postacią węża kusił Ewę, stając się symbolem grzechu i podstępu. W mitologii greckiej pojawiał się jako strażnik tajemnic i skarbów. Z kolei starożytni Egipcjanie czcili węża jako obrońcę faraonów. Czy taka ambiwalencja symboliki węża mogła wpłynąć na współczesny lęk wobec tych zwierząt? To bardzo prawdopodobne. Możliwe jest bowiem, że głęboko zakorzenione mityczne wyobrażenia współgrają z naszymi naturalnymi reakcjami.

Ofidiofobia może być dziedziczna

Ofidiofobia należy do specyficznych fobii, obok takich jak arachnofobia (strach przed pająkami) czy akrofobia (strach przed wysokością). Co ciekawe, wiele osób z ofidiofobią nigdy nie spotkało węża w rzeczywistości. U takich osób wystarczy sam obraz lub myśl o wężu, by wywołać reakcję obronną.

Psychologowie uważają, że fobie mogą być dziedziczne. Jeśli ktoś z bliskiej rodziny cierpi na silny lęk przed wężami, zwiększa się ryzyko, że odziedziczymy ten strach. Z badań przeprowadzonych na University of Michigan wynika, że jeśli jeden członek rodziny cierpi na jakąś konkretną fobię, ryzyko wystąpienia tej samej fobii u innych członków rodziny znacząco wzrasta. Badania pokazują, że najbardziej narażeni na rozwój tego samego schorzenia są najbliżsi krewni. Obserwacje bliźniąt wykazały, że jeśli jedno z nich ma specyficzną fobię, drugie ma 30% szans na rozwój tego samego lęku. Dla porównania, ryzyko wystąpienia zaburzenia lękowego w populacji ogólnej wynosi około 10%.

Węże w popkulturze i mediach

Ofidiofobia może też być wynikiem traumy, np. zetknięcia się z wężem w dzieciństwie. Co ciekawe, wiele dzieci odczuwa strach przed wężami, nawet jeśli nigdy nie miały z nimi styczności. Może to wynikać z kulturowych przekazów, takich jak bajki czy filmy.

Hollywood doskonale wykorzystuje lęk przed wężami. Filmy takie jak „Indiana Jones i Świątynia Zagłady” czy „Węże w samolocie” grają na naszym pierwotnym strachu. Węże w literaturze i kinie często przedstawiane są jako zwierzęta przebiegłe, niebezpieczne i niosące śmierć. Nawet jeśli w rzeczywistości większość węży nie stanowi zagrożenia dla człowieka, ich medialny wizerunek skutecznie podsyca ofidiofobię.

Jak radzić sobie z ofidiofobią?

Lęk przed wężami można pokonać. Terapia poznawczo-behawioralna, polegająca na stopniowym oswajaniu z bodźcem wywołującym strach, przynosi dobre rezultaty. Czasem wystarczy edukacja – poznanie biologii węży i zrozumienie, że większość z nich nie jest niebezpieczna. Kontakt z wężami w kontrolowanych warunkach, np. w ogrodach zoologicznych, również może pomóc oswoić się z tymi zwierzętami.

Ciekawostki o wężach

• Nie wszystkie węże są groźne. Na ponad 3 tys. znanych gatunków węży jedynie około 600 jest jadowitych.
• Większość węży unika kontaktu z człowiekiem.
• Węże są niezwykle ważne dla ekosystemu naszej planety – regulują populacje gryzoni i owadów.
• Węże nie mają uszu, ale świetnie wyczuwają drgania ziemi.
• Niektóre gatunki węży potrafią przetrwać kilka miesięcy bez jedzenia, a ich zdolność do „rozczłonkowywania” ofiar w szczękach nieustannie fascynuje naukowców.

Źródło: National Geographic Polska

Nasz ekspert

Łukasz Załuski

Redaktor naczelny „National Geographic Polska". Uważny obserwator zmieniającego się świata i nowych trendów w technologiach. Miłośnik tenisa i europejskich stolic.

1 z 6

Staw zamkowy z grającą fontanną

2 z 6

Mural Zbigniewa Wodeckiego

3 z 6

Widok na Wieżę Piastowską i Staw Zamkowy

4 z 6

Opole zielone

5 z 6

Rynek Opolski

6 z 6

Opole Główne