Ognisty pierścień Pacyfiku jest obszarem o silnej aktywności sejsmicznej i wulkanicznej. Efektem są katastrofy

Spis treści:

1. Co to ognisty pierścień Pacyfiku?
2. Zasięg ognistego pierścienia Pacyfiku
3. Z czego wynika aktywność sejsmiczna i wulkaniczna ognistego pierścienia Pacyfiku?
4. Wulkany w ognistym pierścieniu Pacyfiku
5. Trzęsienia ziemi w ognistym pierścieniu Pacyfiku

W Polsce czynne wulkany nie występują, a trzęsienia ziemi należy zaliczyć do zjawisk niezwykle rzadkich i o niewielkiej sile. Są jednak obszary, gdzie niszczycielskie wstrząsy i potężne erupcje są niemal codziennością. Do takich należy ognisty pierścień Pacyfiku. To właśnie tam odnotowuje się większość zachodzących na naszej planecie zjawisk sejsmicznych i wulkanicznych.

Co to ognisty pierścień Pacyfiku?

Mówiąc o ognistym pierścieniu Pacyfiku (pacyficznym pierścieniu ognia lub okołopacyficznym pasie sejsmicznym), na myśli trzeba mieć strefę często występujących trzęsień ziemi i erupcji wulkanicznych. Na ten obszar składają się rowy oceaniczne, łuki wyspowe i aktywne wulkany, tworzące umowny pierścień, okalający niemal cały Ocean Spokojny. To właśnie tam znajduje się większość czynnych wulkanów. Łącznie jest ich 452, a w obszarze ognistego pierścienia Pacyfiku dochodzi do ponad 80 proc. wszystkich trzęsień ziemi.

Ognisty pierścień Pacyfiku nie jest ewenementem w dziejach Ziemi

Należy podkreślić, że obszary o wysokiej aktywności wulkanicznej i sejsmicznej powstawały na naszej planecie na długo przed nastaniem naszej ery. Podobna strefa geotektoniczna ukształtowała się około 500 milionów lat temu, w kambrze. W tamtym czasie większość lądów tworzyło jeden superkontynent – Gondwanę.

Wokół ogromnego obszaru, który obejmował współczesną Amerykę Południową, Afrykę, Australię, Nową Zelandię, Antarktydę, Madagaskar i południowe fragmenty Europy, powstał gigantyczny pas łuków wyspowych, basenów zaułkowych, rowów oceanicznych i wysp wulkanicznych. Właściwie należy tu mówić o dwóch strefach. Pierwsza przebiegała wzdłuż współczesnej Ameryki Południowej oraz północnej i zachodniej Afryki. Druga formowała się po przeciwległej stronie superkontynentu.

Zasięg ognistego pierścienia Pacyfiku

Ognisty pierścień Pacyfiku mierzy około 40 tysięcy kilometrów długości i otacza Ocean Spokojny w sposób niemal nieprzerwany. Na tak rozległą strefę składają się rowy oceaniczne, wyspy wulkaniczne, łuki wyspowe i silnie sejsmiczne krawędzie kier litosferycznych.

Wielka struktura geologiczna rozpoczyna swój bieg u wybrzeży Nowej Zelandii. Dalej biegnie przez rowy oceaniczne zachodniej części Oceanu spokojnego, by finalnie dotrzeć do zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej, Środkowej i Południowej. Analizując przebieg ognistego pierścienia Pacyfiku z zachodu na wschód (zgodnie z ruchem wskazówek zegara), można zauważyć, że zaliczają się do niego następujące obszary:

• Nowa Zelandia,
• Rów Kermadec,
• Rów Tonga,
• Rów Bougainville’a,
• Rów Sundajski,
• Indonezja,
• Nowa Gwinea,
• Filipiny,
• Rów Filipiński,
• Rów Mariański,
• Rów Izu-Ogasawara,
• Rów Riukiu,
• Japonia,
• Rów Japoński,
• Rów Kurylsko-Kamczacki,
• Kamczatka,
• Aleuty,
• Rów Aleucki,
• Alaska,
• Góry Kaskadowe,
• Kalifornia,
• Rów Środkowoamerykański,
• Gwatemala,
• Kolumbia,
• Ekwador,
• Peru,
• Rów Atakamski,
• Chile.

To jeszcze nie wszystko. W zasięgu tej strefy pozostają także obszary położone wewnątrz pierścienia. W tym miejscu należy wskazać na Hawaje i Wyspy Żółwie (Galapagos).

Z czego wynika aktywność sejsmiczna i wulkaniczna ognistego pierścienia Pacyfiku?

W obszarze tej ogromnej struktury geologicznej występuje większość trzęsień ziemi i erupcji wulkanicznych, które obecnie odnotowuje się na naszej planecie. Wynika to ze specyficznych zjawisk geologicznych, które zachodzą w tej strefie.

Strefy subdukcji

Na obszarze pacyficznego pierścienia ognia (zarówno w jego wschodniej, jak i zachodniej części) występują strefy subdukcji. Dla przypomnienia, w teorii tektoniki płyt pod tym pojęciem kryje się proces, w wyniku którego następuje wciąganie lub wpychanie jednej płyty litosferycznej pod drugą.

W amerykańskiej części pierścienia, pod płytę północnoamerykańską wchodzą płyty tektoniczne: Nazca, kokosowa (ta druga wchodzi także pod płytę karaibską), Juan de Fuca i pacyficzna. Takie zjawiska są obecne także po stronie azjatyckiej, gdzie płyta pacyficzna na zachodzie wchodzi pod płytę filipińską i indoaustralijską, a na południu – pod płytę antarktyczną.

Dno Oceanu Spokojnego, przyrastające w strefach spreadingu, obejmuje niemal ciągły pas rowów oceanicznych ciągnący się wzdłuż Ameryki Północnej i Południowej, wschodniej Azji i rowy Kermadec i Tonga, wzdłuż których znajdują się charakterystyczne dla obszarów subdukcji strefy wulkaniczne. Nie można też nie wspomnieć, że na Pacyfiku zlokalizowane są także wulkaniczne łańcuchy górskie, będące rezultatem plam gorąca.

Wulkany w ognistym pierścieniu Pacyfiku

W strefie ognistego pierścienia Pacyfiku znajdują się aż 452 czynne wulkany. Dla przypomnienia, na całej planecie stwierdzono występowanie ponad 800 takich miejsc. Zatem, więcej niż połowa przypada na pacyficzny pierścień ognia. Poniżej wymieniamy kilka największych i najciekawszych.

Wulkan Pinatubo

Stratowulkan Pinatubo, znajdujący się na filipińskiej wyspie Luzon, mierzy 1486 metrów n.p.m. Do jednej z najtragiczniejszych erupcji doszło w 1991 roku. 2 kwietnia z krateru zaczęły wydobywać się strumienie pary. Aktywność Pinatubo wzrastała z dnia na dzień. 7 czerwca naukowcy zaobserwowali chmury popiołu. Osiem dni później nastąpił wybuch.

Trwająca niemal siedem dni erupcja sprowadziła na lokalną ludność ogromną katastrofę. Około 800 osób zmarło w wyniku opadu popiołów, bomb wulkanicznych, spływów laharów i epidemii, która rozpętała się po katastrofie. Setki odniosło obrażenia.

Wulkan Fudżui

Najwyższy szczyt Japonii, mierząca 37776 metrów n.p.m. góra Fudżi, jest czynnym stratowulkanem, znajdującym się na wyspie Honsiu. Dla wyznawców shintō jest miejscem świętym, ale nie można zapomnieć, że japoński kolos był też sprawcą wielu kataklizmów.

Do ostatniego wybuchu doszło w 1707 roku. Potężna erupcja poczyniła ogromne spustoszenia na terenie dzisiejszego Tokio. Według naukowców, jest bardzo prawdopodobne, że Fudżi niedługo obudzi się z trwającej ponad 300 lat drzemki. Wyniki badań dowodzą, że ciśnienie magmy pod wulkanem jest obecnie wyższe niż w 1707 roku. Wynosi 1,6 megapaskala, czyli 16-krotnie więcej niż potrzeba do wybuchu.

Mount St. Helens

Stratowulkan St. Helens jest jednym z najmłodszych wulkanów w Górach Kaskadowych. Znajduje się w stanie Waszyngton (USA), w odległości ok. 150 km na południe od Seattle.

Do najsłynniejszych erupcji mierzącego 2550 metrów n.p.m. kolosa należy wybuch z 1980 roku. Poprzedziły ją liczne trzęsienia ziemi i powstanie wybrzuszenia na północnym stoku. Doszło wówczas do osunięcia całego północnego boku góry. Spowodowało to zmniejszenie ciśnienia, co zaowocowało erupcją, która wyrzuciła w powietrze prawie jedną trzecią objętości Mount St. Helens.

Wulkan Kīlauea

Kīlauea, znajdująca się na wyspie Hawai’i (największej i najmłodszej w archipelagu Hawajów), wznosi się na wysokość 1247 metrów n.p.m. i zajmuje obszar 1430 kilometrów kwadratowych. Należy do najbardziej aktywnych wulkanów świata. Nic dziwnego, że ten kolos jest nazywany hawajskim potworem.

Od 1823 roku odnotowano ponad 60 erupcji Kīlauea, z czego aż 34 do 1952 roku. Do jednej z największych doszło 1959 roku, gdy słup lawy osiągnął wysokość 590 metrów.

Wulkan Paricutín

Mierzący 3170 metrów n.p.m. Paricutín jest jednym z najważniejszych wulkanów na świecie. Powstał w 1943 roku, dzięki czemu geolodzy zyskali możliwość obserwowania całego procesu powstawania wulkanu.

Kolos znajdujący się w stanie Michoacán (środkowy Meksyk) zaczął formować się 20 lutego. Zwiastunem tego była niewielka szczelina, która powstała na polu kukurydzy. W pierwszym dniu aktywności uformował się stożek o wysokości 50 metrów. W ciągu tygodnia zyskał dwukrotnie większą wysokość. W lipcu z wulkanu zaczęły wylewać się potoki lawy.

Najbardziej intensywny był pierwszy rok działalności wulkanu. Powstał wówczas stożek o wysokości 275 metrów. W kolejnych latach jego aktywność stopniowo malała, aż ostatecznie ustała w 1952 roku.

Trzęsienia ziemi w ognistym pierścieniu Pacyfiku

Ścierające się ze sobą płyty tektoniczne doprowadzają do występowania silnych wstrząsów na powierzchni. Najpotężniejsze kataklizmy powodują ogromne straty i pochłaniają życie ogromnej ilości osób.

Valdivia w Chile

22 maja 1960 roku, w Chile, rozpętało się trzęsienie ziemi o magnitudzie 9,5. Uznano je za najsilniejszy wstrząs tektoniczny, odnotowany w dotychczasowej historii pomiarów. Powstały wówczas fale tsunami, które sięgnęły nie tylko południowoamerykańskiego wybrzeża, ale także Hawajów, Japonii i Filipin. W następstwie wstrząsów i fal zginęło łącznie 1655 osób.

Kamczatka w Rosji

Do najsilniejszego trzęsienia ziemi na Półwyspie Kamczackim doszło 4 listopada 1952 roku. Magnituda wstrząsów wyniosła 9,0, a fala tsunami mierzyła 18 metrów. Zginęło wówczas 2336 osób.

Sumatra w Indonezji

Potężny kataklizm miał miejsce także na Sumatrze. 26 grudnia 2004 roku wystąpiły wstrząsy o magnitudzie dochodzącej do 9,3. Najwyższe fale tsunami osiągnęły 30 metrów.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.