Opos kojarzy się ze szczurem i wzbudza obrzydzenie. Może być jednak dla nas pożyteczny

W tym artykule:

1. Jak wygląda opos?
2. Gatunki oposa
3. Gdzie żyją oposy?
4. Co jedzą oposy?
5. Oposy - ciekawostki

Na wstępie wypada wyjaśnić, że mówiąc o oposie, na myśli trzeba mieć nie gatunek, a rodzaj ssaka z podrodziny dydelfów. W 1796 roku zdefiniował go francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson. W swojej książce „Regnum animale” nie wskazał jednak gatunku typowego. W związku z tym i ze względu na niekonsekwencję w stosowaniu nazewnictwa binominalnego, w 1998 roku Międzynarodowy kodeks nomenklatury zoologicznej unieważnił całość treści zawartej w publikacji Brissona. Sama nazwa opos (Philander) została zachowana do celów nomenklatorycznych, a jako gatunek typowy wskazano oposa szarego.

Jak wygląda opos?

Oposy to niewielkie torbacze. Długość ciała tych zwierząt bez ogona to 20–30 cm. Razem z ogonem mierzą od 45 do 70 cm. Rozmiarami są więc zbliżone do niewielkich kotów domowych. Masa ich ciała nie przekracza jednego kilograma.

Charakterystyczne dla nich jest ciemnoszare umaszczenie, ale silny, chwytny ogon zwierzęcia jest całkowicie pozbawiony sierści. Przypomina nieco ogon szczura. Z tego względu, zwierzę u wielu osób wzbudza odrazę.

Gatunki oposa

Obecnie, do rodzaju opos zalicza się dziesięć gatunków:

Pikachu istnieje! I jest... dziewczynką

Wygląda jak futrzany karmelek z uszkami i oczkami. To bardzo rzadki okaz torbacza, który odnaleziono w okolicach Melbourne.

• Philander quica,
• Philander pebas,
• Philander canus,
• Philander andersoni,
• Philander nigratus,
• Philander mcillhennyi,
• Philander deltae,
• Philander melanurus,
• Philander vossi,
• Philander opossum.

W systematyce pojawiają się także dwa wymarłe gatunki z miocenu:

• Philander entrerianus,
• Philander massoiai.

Gatunkiem wzorcowym jest Philander opossum, czyli opos szary. Zwierzę osiąga długość od 20 do 33 cm bez ogona i od 40 do 67 cm z ogonem. Masa ciała oposa szarego nie przekracza 675 g. Futro zwierzęcia ma czarno-szarą barwę. Warto wspomnieć, że jako jedyny przedstawiciel rodziny dydelfowatych, ma charakterystyczne „okulary” wokół oczu – białe obrączki wyróżniające się na czarnym tle. Ta cecha pozwala łatwo odróżnić oposa szarego od innych gatunków. Zwierzę zawdzięcza jej drugą, rzadziej stosowaną nazwę – opos okularowy. Charakterystyczny jest też nagi, pozbawiony sierści ogon – do połowy czarny, a dalej barwy jasnocielistej, zbliżonej do koloru nosa i stóp.

Gdzie żyją oposy?

Zasięg występowania przedstawicieli rodzaju opos obejmuje południowe obszary Ameryki Północnej (od północnego Meksyku) i większą część Ameryki Południowej (po północną Argentynę).

Preferują obszary zalesione i rolnicze. Wzorcowy opos szary żyje w deszczowych lasach tropikalnych, na obszarach zakrzewionych oraz w wilgotnych środowiskach uprawnych. Należy jednak wspomnieć, że zwierzęta te wykazują sporą elastyczność w kwestii wyboru siedlisk. Pojawiają się też w obszarach podmiejskich i miejskich. Za schronienie nierzadko służą im legowiska i gniazda innych zwierząt i powalone drzewa, ale mogą też chronić się pod budynkami, a także na strychach lub w szopach.

Dość często można przeczytać o oposach żyjących w Stanach Zjednoczonych, Australii czy Nowej Zelandii. Należy jednak podkreślić, że mowa tu o innych gatunkach. Zwierzę potocznie określane mianem oposa wirginijskiego lub oposa północnego to tak naprawdę dydelf wirginijski (północny). Mimo że wykazuje wiele podobieństw morfologicznych do oposa i reprezentuje tę samą rodzinę, podrodzinę, a nawet plemię, to w praktyce jest klasyfikowany w innym rodzaju.

Pod względem rozmiarów i masy ciała jest zbliżony do oposa szarego. Tych dwóch gatunków nie da się jednak pomylić. Dydelf wirginijski ma wyraźnie jaśniejsze umaszczenie. Cały pysk zwierzęcia jest pokryty białą sierścią, z którą kontrastują czarne uszy. Nie można też spotkać ich w tym samym miejscu, bo zależnie od podgatunku, obszar występowania dydelfa obejmuje północno-zachodnią część Kanady, zachodnie wybrzeże Stanów Zjednoczonych, wschodnie obszary USA, Florydę, wybrzeże Zatoki Meksykańskiej, Meksyk i półwysep Jukatan. Tymczasem wzorcowy gatunek oposa występuje w regionie Gujana i wschodniej części amazońskiej Brazylii.

Oposami nie są też „oposy australijskie”. Tym mianem określa się innego torbacza – pałankę. Mimo że przypominają oposy i prowadzą podobny tryb życia, to należy klasyfikować je w rodzinie pałankowatych. Są nieco większe (osiągają do 120 cm długości) i bardziej krępe od oposów. Mają długie, chwytne ogony, ale pokryte futrem, nie nagie, jak u oposa. Podobnie jak przedstawiciele rodzaju Philander, są wszystkożerne, żyją w lasach ale nie stronią też od siedzib ludzkich.

Mianem oposa, tym razem karłowatego, określa się innego przedstawiciele australijskiej flory. Mowa o rodzajach Burramys i Cercartetu, zaliczanych do rodziny drzewnicowatych. Te niewielkie torbacze z nieproporcjonalnie dużymi oczyma i uszami osiągają zaledwie od 10 do 25 cm długości, a masa ich ciała nie przekracza 80 g. Występują na znacznym obszarze Australii i Nowej Gwinei.

Co jedzą oposy?

Wcześniej wspomnieliśmy, że oposy mogą żyć w różnych środowiskach. Spora w tym zasługa zwyczajów żywieniowych tych zwierząt. Przedstawiciele rodzaju opos są typowymi oportunistami pokarmowymi, czyli zdobywają ten pokarm, który akurat jest dla nich najłatwiej dostępny. A trzeba wiedzieć, że oposy nie mają w zwyczaju wybrzydzać.

Nowa Zelandia rusza na wojnę ze szczurami, gronostajami i oposami. Do 2050 mają zniknąć

Skąd taki radykalny plan? Chodzi o ratowanie nowozelandzkiej dzikiej przyrody.

Łupem oposów najczęściej padają małe zwierzęta – żaby, ślimaki, robaki, ale także gryzonie i inne niewielkie saki oraz ptaki. Często plądrują ptasie gniazda w poszukiwaniu jaj, a gdy łatwiej dostępny jest pokarm roślinny, wybierają owoce lub orzechy. Nie pogardzą padliną. W poszukiwaniu martwej zwierzyny zapuszczają się nawet na drogi i nierzadko same giną pod kołami samochodów. W obszarach podmiejskich i miejskich mogą żywić się wyrzucanymi przez ludzi resztkami.

Oposy - ciekawostki

Powyżej wymieniliśmy najważniejsze informacje na temat oposów. Na zakończenie zostawiliśmy kilka ciekawostek dotyczących tych zwierząt.

1. Oposy mają ciekawą strategię obrony przed drapieżnikami. W chwili zagrożenia, przewracają się na bok, wysuwają język i udają martwe. Nie jest to jednak zamierzona, a mimowolna reakcja. Strach wyzwala w tych zwierzętach chwilowy paraliż układu nerwowego. Taka „symulacja” może trwać nawet do czterech godzin.
2. Na niektórych obszarach oposy są uważane za szkodniki i w związku z tym – tępione. Należy jednak podkreślić, że obecność tych zwierząt może przynieść wiele korzyści. Oposy nie są wybredne w kwestii wyboru składników swojego menu. Zadowalają się myszami, szczurami, ślimakami i wieloma innymi szkodnikami.
3. Oposy są odporne na jad węża. Ukąszenia gadów nie szkodzą tym ssakom, a naukowcy są zdania, że białka produkowane przez organizm oposa mogą nawet neutralizować toksynę. W przyszłości, oposy mogą pomóc w opracowaniu antidotum na wiele śmiertelnych trucizn.
4. Kolejny fakt przemawiający za pożyteczną naturą oposów – przedstawiciele tego rodzaju przetrzebiają populacje kleszczy w lasach. Codziennym rytuałem tych zwierząt jest pielęgnacja futra. Gdy chodzą po trawie, do ich sierści przyczepiają się kleszcze. W trakcie zabiegów pielęgnacyjnych, groźne pajęczaki giną w paszczy oposa. Zdaniem badaczy, jeden osobnik jest w stanie pożreć do 4 tysięcy kleszczy tygodniowo.
5. Oposy są wyśmienitymi wspinaczami. Natura wyposażyła je w ostre pazury i długi, chwytny ogon. Mogą nawet zwisać z gałęzi, trzymając się jej jedynie ogonem.
6. Oposy prowadzą nocny tryb życia.
7. Oposy są wszystkożerne. Zdarza się, że zjadają nawet szkielety będące pozostałością po padłych zwierzętach. Wynika to z wysokiego zapotrzebowania na wapń.
8. Oposy są klasyfikowane w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony przyrody i Jej Zasobów jako gatunki najniższej troski, więc nie podlegają ochronie.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.