Padalec zwyczajny przypomina węża. Jest jednak całkowicie niegroźny dla człowieka
Padalec zwyczajny jest gatunkiem powszechnie występującym w naszym kraju, jednak ze względu na tryb życia, jaki prowadzi to zwierzę, bardzo trudno spotkać go w jego naturalnym środowisku. Gdy już to nastąpi, wiele osób myli tego gada ze żmiją zygzakowatą. Należy jednak podkreślić, że ta przypominająca węża jaszczurka nie jest groźna dla człowieka. Jak wygląda padalec zwyczajny? Gdzie żyje? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.
Spis treści:
- Jak wygląda padalec zwyczajny?
- Gdzie występuje padalec zwyczajny?
- Tryb życia padalca zwyczajnego
- Czym żywi się padalec zwyczajny?
- Zagrożenia dla padalca zwyczajnego
Może się wydawać, że padalec zwyczajny jest przedstawicielem tego samego podrzędu gadów, co efa piaskowa czy owiana złą sławą czarna mamba. Nic bardziej mylnego. Choć przypomina węża, bliżej jest mu do zwinki i innych występujących w naszym kraju jaszczurek.
Jak wygląda padalec zwyczajny?
Padalec zwyczajny jest gadem łuskonośnym z rodziny padalcowatych. Mimo że już na pierwszy rzut oka przypomina węża, jest zaliczany do podrodziny jaszczurek. Głowa i ogon są u tych gadów słabo wyodrębnione od tułowia. Kończyny uległy uwstecznieniu. Dojrzały samiec osiąga do 50 cm długości, a samica – do 40 cm. Ponad połowa tej wartości przypada na ogon.
Ubarwienie gada w części grzbietowej jest brunatno-brązowe, rdzawo-brązowe lub szaro-brązowe. Niektóre osobniki są jednolite, ale u wielu pojawiają się ciemne linie (dwie, trzy lub pięć) i kolorowe (zwykle szmaragdowe) plamki biegnące wzdłuż całego ciała. W części brzusznej wyraźnie uwidacznia się dymorfizm płciowy. U samic obszar ten jest ubarwiony jednolicie na czarno-szaro lub czarno, z kolei spodnia część ciała samców jest żółtawa z niebieskawo-szarym wzorem lub szara z żółtymi piętnami.
Jak odróżnić padalca zwyczajnego od węża?
Ze względu na uwstecznienie kończyn, padalec często bywa mylony z wężem. W Polsce występuje tylko jeden gatunek jadowitego gada, żmija zygzakowata, ale to wystarczy, by spotkana przypadkowo beznoga jaszczurka wzbudziła strach. Niepotrzebnie. Padalec zwyczajny jest całkowicie bezbronny i nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Jak odróżnić go od żmii zygzakowatej?
Padalec jest nieco krótszy, a obwód jego ciała jest wyraźnie mniejszy. W odróżnieniu od łusek jadowitej kuzynki, ciało jaszczurki połyskuje w słońcu odcieniami fioletu i zieleni. Najłatwiej odróżnić te zwierzęta po kształcie głowy. U żmii, jest szeroka u podstawy, z wyraźnie zaakcentowanym przewężeniem szyjnym, które nie występuje u padalca. Przyglądając się beznogiej jaszczurce, można odnieść wrażenie, że głowa i tułów tworzą całość. Wprawny obserwator zauważy także otwory uszne i ruchome powieki, które nie występują u żmii zygzakowatej i u żadnych innych węży. Młode osobniki są jasnozłote lub srebrne w części grzbietowej, którą zdobi podłużna ciemna linia, i szare w części brzusznej.
Gdzie występuje padalec zwyczajny?
Padalec zwyczajny obejmuje swoim zasięgiem występowania niemal całą Europę. Na północy granicę wyznaczają Szwecja i Finlandia. Jedyne obszary, w których próżno szukać tego gada, to północna część Skandynawii, Irlandia i południe Hiszpanii (według niektórych źródeł gady te nie występują także na wyspach Morza Śródziemnego i Półwyspie Krymskim). Warto wspomnieć, że padalce zadomowiły się także w Alpach, gdzie są spotykane na wysokości do 2000 metrów n.p.m. (tamtejsza populacja dobrze przystosowała się do surowych górskich warunków).
W Polsce padalec jest gatunkiem powszechnym. Występuje w całym kraju, także w górach. Doskonale czuje się w nasłonecznionych miejscach o bogatym podszyciu. Wybiera śródpolne łąki, lasy mieszane i iglaste, ale zdarza się, że zamieszkuje też przydomowe ogródki, gdzie nie brakuje mu pożywienia. Poza Europą, padalca zwyczajnego można spotkać w północnej części Afryki i na zachodzie Azji.
Tryb życia padalca zwyczajnego
Padalec zwyczajny jest dość „skrytym” zwierzęciem. Niełatwo zaobserwować go w jego naturalnym środowisku. Jest najbardziej aktywny o zmierzchu i w nocy. W ciągu dnia przebywa w ukryciu, z dala od miejsc silnie eksponowanych. Tylko czasami można spotkać go wygrzewającego się na piasku (najczęściej wcześnie rano, przy ciepłej pogodzie).
Tak jak inne gady, w październiku zapada w sen zimowy, z którego budzi się w okolicach marca i kwietnia. Padalce zazwyczaj zimują grupowo, także z innymi gatunkami gadów i płazami. Zajmują nory gryzoni i inne schronienia ziemne – skalne szczeliny i jamy pomiędzy korzeniami drzew. Należy jednak podkreślić, że padalce potrafią kopać własne jamy, o głębokości dochodzącej do 100 cm.
Okres rozrodczy padalców zwyczajnych rozpoczyna się w maju, a kończy w lipcu. Są zwierzętami jajożyworodnymi. Młode przychodzą na świat na przełomie lipca i sierpnia. Tuż po narodzinach mierzą od 33 do 35 mm długości.
Czym żywi się padalec zwyczajny?
Tak jak każdy gad, padalec zwyczajny jest mięsożerny. Ma ostre, zakrzywione zęby, ale nie jest jednak ani zwinny, ani szybki .To zawęża grono jego ofiar do zwierząt niezdolnych do szybkiej ucieczki. W jadłospisie padalca zwyczajnego znajdują się przede wszystkim bezkręgowce – dżdżownice i nagie ślimaki, ale także owady i ich larwy, wije i pająki.
Strategia łowiecka padalca jest prosta. Zwierzę nie prowadzi pościgu za ofiarą. Czeka, aż zdobycz znajdzie się w jego zasięgu i przypuszcza atak. Pożarcie większych okazów zajmuje mu około 15 minut.
Zagrożenia dla padalca zwyczajnego
Padalec zwyczajny jest całkowicie bezbronny. W chwili zagrożenia, salwuje się ucieczką. Tak jak wiele innych jaszczurek, ma zdolność do autotomii. W chwili zagrożenia odrzuca fragment ogona, co służy zmyleniu drapieżnika. Po czasie zrzucona część ciała odrasta, ale nigdy nie osiąga pierwotnego rozmiaru.
Padalcom zagrażają przede wszystkim drapieżne ptaki i ssaki, takie jak lis, jenot, łasica i tchórz. Pada ofiarą innych gadów, a młode osobniki – płazów. Dużym zagrożeniem dla tych zwierząt jest też działalność człowieka. Postępująca urbanizacja skutkuje niszczeniem ich siedlisk. Zdarza się, że padalce są celowo tępione. Wynika to ze wspomnianego już faktu, że często myli się je ze żmiją zygzakowatą.
Czy padalec jest pod ochroną?
Do 2011 roku padalec zwyczajny znajdował się pod ochroną całkowitą. Obecnie jest objęty częściową ochroną prawną.
Nasz autor
Artur Białek
Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.