Rośliny mięsożerne – dlaczego rośliny polują? Poznaj gatunki roślin mięsożernych

W tym artykule:

1. Dlaczego niektóre rośliny są mięsożerne?
2. Czy rośliny owadożerne są samożywne?
3. Czy w Polsce występują rośliny owadożerne?
4. Rosiczki
5. Aldrowanda
6. Tłustosze
7. Pływacze

Rośliny mięsożerne (Plantae carnivorae), zwane też owadożernymi lub drapieżnymi, w powszechnej opinii cieszą się sławą gatunków niebezpiecznych, wręcz „strasznych”. W rzeczywistości, są groźne wyłącznie dla swoich ofiar, a tymi, jak łatwo można się domyśleć, są przede wszystkim niewielkie osobniki reprezentujące typ stawonogów. W ekosystemach, w których występują, pełnią pożyteczną funkcję, biorąc bezpośredni udział w obiegu organicznej materii, jako producenci i konsumenci.

Dlaczego niektóre rośliny są mięsożerne?

W toku ewolucji, rośliny mięsożerne zyskały zdolność chwytania organizmów żywych i odżywiania się związkami, które powstaję w procesie trawienia zdobyczy. Ta specyficzna zdolność wynikła z konieczności przystosowania się do życia w siedliskach ubogich w przyswajalne związki fosforu i azotu. Ich naturalnym środowiskiem są torfowiska, tereny bagienne i piaszczyste, wody oligotroficzne (charakteryzujące się niską zawartością substancji odżywczych). Często rosną też w skalnych szczelinach. Nie jest to sprzyjające rozwojowi środowisko, więc by przetrwać, muszą polować.

Ile jest roślin mięsożernych? Na całym świecie występuje ponad 600 gatunków klasyfikowanych jako Plantae carnivorae. Zalicza się je do grupy okrytonasiennych, przede wszystkim – dwuliściennych. Wszystkie są sklasyfikowane w pięciu rzędach, do których należą:

• goździkowce,
• wrzosowce,
• jasnotowce,
• szczawikowce,
• wiechlinowce.

Pokarmem roślin mięsożernych są przede wszystkim pierwotniaki, stawonogi, czasami także niewielkie skorupiaki, jak choćby oczliki. Istnieje jednak przypuszczenie, że największa roślina mięsożerna – dzbanecznik radży (Nepenthes rajah) – może polować także na kręgowce. Za tą teorią przemawia objętość jego liści półapkowych, która dochodzi do 2 litrów. Do polowania na owady wystarczą znacznie mniejsze pułapki. Poza tym, w drapieżnych dzbanach znajdowano kości zwierząt, jednak nie można nie wspomnieć, że w toku badań, naukowcom nie udało się potwierdzić zdolności tej rośliny do polowania na kręgowce.

Wymarłe gatunki zwierząt. 7 z nich, których już więcej nie zobaczymy lub są zagrożone wyginięciem

Codziennie z naszej planety znika niemal 150 gatunków roślin i zwierząt. Poznajcie wymarłe gatunki zwierząt, których już nigdy nie zobaczymy.

W jaki sposób rośliny owadożerne zdobywają pokarm? Poszczególne gatunki wykształciły różne mechanizmy, pozwalające im chwytać żywą zdobycz. W każdym przypadku, mechanizmem pułapki jest zmodyfikowany liść. Ta część rośliny, ze względu na zdolność do wykonywania ruchu lub jej brak, może być klasyfikowana jako aktywna lub pasywna. Przykładowe gatunki reprezentujące rodzinę dzbanecznikowatych: dzbanecznik bukietnicowaty i wspomniany już dzbanecznik radży, polują za pomocą długiego, pustego liścia wyposażonego w pokrywkę. Inny mechanizm polowania rosiczki. W tym przypadku, zdobycz jest chwytana przy pomocy lepkiej substancji, która uniemożliwia jej ucieczkę.

Zanim roślina mięsożerna schwyta swoją ofiarę, najpierw musi ją zwabić. Także w tym przypadku natura pozwoliła wykształcić gatunkom owadożernym różne mechanizmy. Przykładowo, niektóre rodzaje, jak choćby dzbaneczniki, przyciągają zdobycz wonią nektarowego płynu. Rosiczki wabią owady przy pomocy błyszczących kropel, a muchołówki – jaskrawymi kolorami.

Czy rośliny owadożerne są samożywne?

W jaki sposób rośliny mięsożerne trawią pokarm? Gdy zdobycz zostanie pochwycona, roślina zaczyna wytwarzać enzymy trawienne rozkładające tłuszcze, białka i cukry do postaci prostych związków (przede wszystkim związków azotu), które mogą być przez nią wchłonięte.

Nie można jednak nie wspomnieć, że tym przypadku, procesowi trawienia żywych organizmów bliżej jest do dożywiania niż do rzeczywistego odżywiania. Wynika to z faktu, że gatunki mięsożerne są nie tylko cudzo-, ale także samożywne, co oznacza, że mogą pozyskiwać pokarm poprzez fotosyntezę.

Czy w Polsce występują rośliny owadożerne?

Rośliny mięsożerne często kojarzą się z gatunkami egzotycznymi. Rzeczywiście, niektóre gatunki rosną w tropikalnych siedliskach. W tym miejscu kolejny raz Przywołamy dzbanecznika radży, który występuje w Borneo. Trzeba jednak wiedzieć, że rośliny owadożerne występują także w Polsce.

Na obszarze naszego kraju występuje 14 gatunków mięsożernych, które są klasyfikowane w dwóch rodzinach i czterech rodzajach. Każdy z nich podlega ścisłej ochronie gatunkowej i siedliskowej. Tak jak ich „kuzyni” rosnący w innych częściach świata, występują w środowiskach ubogich w składniki odżywcze. W swoich siedliskach mogą przetrwać dzięki dostępności żywego pokarmu i dostępowi do promieni słonecznych. Zastanawiasz się, jakie gatunki roślin mięsożernych występują w Polsce? Wymieniamy je poniżej.

Rosiczki

Rosiczki (rodzaj Drosera), reprezentowane przez ok. 250 gatunków, występują na niemal wszystkich kontynentach. Jedynym wyjątkiem jest Antarktyda. W Polsce, występują cztery:

• rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia),
• rosiczka długolistna (Drosera anglica),
• rosiczka pośrednia (Drosera intermedia),
• rosiczka owalna (Drosera x obovata).

Rośliny pod ochroną: jakich roślin nie wolno zrywać i przenosić do ogrodu z naturalnego środowiska? Lista chronionych gatunków

W Polsce występuje wiele roślin rzadkich, endemicznych i zagrożonych wyginięciem. O jakich roślinach mowa? Z przyczyn oczywistych, nie sposób wymienić i opisać wszystkich, ale najciekawsze ...

Występują przede wszystkich na torfowiskach wysokich, zasilanych wyłącznie wodami opadowymi (nieco rzadziej na torfowiskach przejściowych i niskich). Na takich terenach, wchłanianie pokarmu utrudnia kwaśny odczyn gleby. Poza tym, brakuje dopływu wody, która mogłaby dostarczyć substancje odżywcze z innych obszarów.

Aldrowanda

W Polsce występuje tylko jeden gatunek reprezentujący rodzaj aldrowanda. Jest nim Aldrovanda vesiculosa, czyli aldrowanda pęcherzykowata. To rzadka roślina pływająca (klasyfikowana jako gatunek ustępujący), która występuje pojedynczo na zaledwie kilkunastu rozproszonych stanowiskach.

W stanie dzikim, zasiedla jeziora: Krzywe, Orle, Kruglak, Mikaszówek, Moszne, Długie i Ostrowo. Występuje także na sześciu stanowiskach zastępczych i była reintrodukowana na sześć kolejnych stanowisk.

Tłustosze

W Polsce, rodzaj Tłustosz (Pinguicula) jest reprezentowany przez 2 gatunki i 2 podgatunki:

• tłustosz alpejski (Pinguicula alpina),
• tłustosz pospolity (Pinguicula vulgaris), tłustosz pospolity właściwy (Pinguicula vulgaris ssp. vulgaris), tłustosz dwubarwny (Pinguicula vulgaris ssp. bicolor).

Te rośliny owadożerne najczęściej występują w środowiskach bagiennych i na wilgotnych skałach. W Polsce, można spotkać je przede wszystkim na torfowiskach i wilgotnych łąkach (najbardziej pospolitym gatunkiem Pinguicula vulgaris). Żyją także w obszarze górskich wodospadów i strumieni, gdzie porastają skały i kamienie, na których rzadko występujące podłoże osiąga grubość nieprzekraczającą kilku milimetrów.

Pływacze

Rodzina pływaczowatych składa się z 215 gatunków, z czego w Polsce występuje 5. Do tej grupy należą:

• pływacz zwyczajny (Utricularia vulgaris),
• pływacz krótkoostrogowy (Utricularia ochroleuca),
• pływacz zachodni/zaniedbany (Utricularia australisy sun. Utricularia neglecta),
• pływacz drobny (Utricularia minor),
• pływacz średni (Utricularia intermedia).

Najpowszechniejszy jest pływacz zwyczajny. Często spotykaną rośliną jest także pływacz drobny. Odmiany średnia i zachodnia są klasyfikowane jako rzadkie, a krótkoostrogowa – jako bardzo rzadka. Jeszcze kilka lat temu, w Polsce występował także pływacz Brema (Utricularia breemi). Roślina została odkryta w 2011 roku, w okolicach Dąbrowy Górniczej. Pod względem cech morfologicznych, przypominała pływacza drobnego. Od jakiegoś czasu, nie stwierdza się już występowania tego gatunku w naszym kraju.

Pływacze przystosowały się do życia w trudnym środowisku, w którym nie da się utrzymać stałego przepływu substancji organicznych, a występujące skąpo składniki pokarmowe są pochłaniane przez glony – w starorzeczach, jeziorach o niewielkiej głębokości i stawach. Przedstawiciele rodziny pływaczowatych bytują tuż przy powierzchni wody (często w dużych skupiskach), więc mają swobodny dostęp do światła słonecznego. Ich pokarmem są natomiast zwierzęta planktonowe.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.