Rusałka pawik jest jednym z najbardziej charakterystycznych motyli. Nie pomylisz jej z żadnym innym gatunkiem

Spis treści:

1. Jak wygląda rusałka pawik?
2. Gdzie występuje rusałka pawik?
3. Cykl życia rusałki pawik
4. Co jedzą rusałki pawik?

W Polsce żyje około 160 gatunków motyli dziennych. W tej pokaźnej gromadce wyróżnia się kilka niezwykłych okazów. Jednym z nich jest furczak gołąbek, nazywany „polskim kolibrem”. Rząd ten jest jednak zdominowany przez znacznie pospolitsze owady, reprezentujące rodzinę rusałkowatych. Rusałka pawik nie jest ani największym, ani najbardziej kolorowym polskim motylem. Mimo to nie sposób odmówić jej piękna. Jej znakiem rozpoznawczym jest charakterystyczny wzór na wierzchniej części skrzydeł – kolorowy, okazały i urodziwy, przypominający „pawie oczka”. To właśnie tym plamkom owad zawdzięcza swoją nazwę.

Jak wygląda rusałka pawik?

Rodzina rusałkowatych jest reprezentowana przez około 5700 gatunków. W Polsce występuje 75 z nich. Jednym z najpospolitszych jest rusałka pawik, czyli Aglais io.

Przedstawiciele tego gatunku osiągają do 35 mm długości, a rozpiętość ich skrzydeł waha się od 45 do 55 mm. Pod względem rozmiarów, motyl rusałka pawik nie wyróżnia się na tle innych przedstawicieli swojej rodziny. Najbardziej charakterystyczną cechą tego gatunku pozostaje jego ubarwienie.

Wierzchnia strona skrzydeł rusałki pawik jest ceglastoczerwona w części środkowej i szarobrązowa na obrzeżach. Na końcach każdej pary wyraźnie odznacza się wzór w postaci okrągłych plamek. Przypominają one wzór zdobiący pawie pióra, ale układ kolorów jest w tym przypadku inny.

Plamki na górnej parze skrzydeł są czerwono-czarne w środku i mają kremową otoczkę z niebieskimi akcentami po stronie zewnętrznej. Są umieszczone na czarnym tle. Dolną parę skrzydeł zdobią czarne plamki z niebieskimi wzorkami.

Funkcja wzoru na skrzydłach motyla

Charakterystyczne „pawie oczka” wprawiają w zachwyt każdego obserwatora przyrody. Można tu dostrzec pewną ironię, bo zamiast zachwycać, powinny straszyć – kolorowy wzór jest niczym innym, jak mechanizmem obronnym przed drapieżnikami.

Wiele owadów potrafi aktywnie bronić się w obliczu zagrożenia. Niektóre, jak choćby bullet ant, wytwarzają silną toksynę, a ich ukąszenie jest niezwykle bolesne, nawet dla ludzi. Motyle są całkowicie bezbronne. Gdy są atakowane, mogą najwyżej zmylić lub zdezorientować drapieżnika. W obliczu zagrożenia, rusałka pawik składa skrzydła. Przypomina wówczas suchy liść lub kawałek kory.

Taka strategia czasami okazuje się skuteczna, a czasami zawodzi. Jeżeli drapieżca nie da się zmylić, motyl rozwija skrzydła i pokazuje mu ich wierzchnią stronę. Kolorowe plamki przypominają oczy. To sprawia, że napastnik przez chwilę nie wie, z czym ma do czynienia. Ofiara wydaje się mu większa, niż jest w rzeczywistości. Nie potrafi też określić, gdzie znajduje się jej głowa, a gdzie ciało. To wywołuje chwilową dezorientację, która przekłada się na chwilę zawahania. Może trwać to zaledwie sekundę, ale dzięki temu motyl zyskuje szansę na ucieczkę.

Gdzie występuje rusałka pawik?

Rusałka pawik jest gatunkiem pospolitym w całym kraju. Można spotkać ją na skrajach lasu, polanach i nieużytkach, ale także w parkach, sadach i przydomowych ogrodach. W postaci dorosłej przez całe lato spija nektar z najróżniejszych roślin. W skrócie, gdzie występuje dostatek kwiatów, tam z dużą dozą prawdopodobieństwa spotka się pawika.

Gdzie zimuje rusałka pawik?

Na pierwsze osobniki z tego gatunku można natknąć się już wczesną wiosną. Rusałka pawik należy do najwcześniej pojawiających się motyli. Wynika to z faktu, że jest jednym z nielicznych gatunków zimujących w postaci dorosłej.

Wraz z nadejściem jesieni, motyla można jeszcze spotkać na późno kwitnących kwiatach. Gdy pokarmu zaczyna brakować, a temperatura obniża się, rusałka pawik zaczyna szukać schronienia, w którym będzie mogła zapaść w stan diapauzy i spokojnie przeczekać zimę. Przedstawiciele tego gatunku czekają na nadejście wiosny w jaskiniach, skalnych szczelinach, dziuplach i w innych naturalnych zagłębieniach. Niektóre zimują na strychach i w nieogrzewanych piwnicach.

Cykl życia rusałki pawik

Jak na motyla, rusałka pawik jest niezwykle długowieczna. Potrafi przeżyć do dziesięciu miesięcy. Jak wygląda cykl życiowy tego pięknego owada?

Postać dorosła

Na większości obszarów w ciągu roku występują dwa pokolenia tych motyli. Wyjątkiem są tereny położone wyżej w górach. Tam najczęściej występuje tylko jedno pokolenie. Pierwszy okres godowy przypada na wiosnę, drugi – na lato.

Jaja rusałki pawik

Po zapłodnieniu, samica składa jaja na spodniej części liści. W tym miejscu należy podkreślić, że nie wybiera dowolnej rośliny. Larwy tego gatunku lęgną się wyłącznie na pokrzywach.

Larwa rusałki pawik

Następuje to po ok. 2–3 tygodniach. Po tym czasie lęgną się zielonobiałe gąsienice z czarną głową. W tym stadium owady osiągają do 3 mm długości. Od razu po wylęgu przystępują do żerowania. Po kilku dniach linieją.

Dojrzałe osobniki są ciemne, nakrapiane białymi plamkami. Na ich grzbiecie widoczne są długie, rozgałęzione kolce. Roślinę, na której żerowały, opuszczają po 3–4 tygodniach od wylęgu. Zaczynają wówczas szukać kryjówek, w których będą mogły przejść przepoczwarzenie. Gąsienice chronią się w szczelinach w korze, na gałązkach itp. Wykonują tam niewielki oprzęd, do którego przyczepiają się ostatnią parą odnóży odwłokowych. Larwa zawisa głową w dół i lekko wygina ciało.

Poczwarka rusałki pawik

Przepoczwarzenie trwa kilka dni. Maksymalnie po dwóch dniach gąsienicy zaczyna pękać skóra na grzbiecie, a poczwarka zaczyna się wyłaniać. Wykonując faliste ruchy, zsuwa z siebie oskórek. Ostatni etap jest najtrudniejszy. Poczwarka musi wydobyć zakończony haczykowato koniec ciała i zaczepić się o oprzęd.

Przez następne 2 tygodnie tkwi w bezruchu. Wówczas zachodzą zmiany w budowie ciała i narządów wewnętrznych owada. Trwa przeobrażenie w postać dorosłą – motyla ze skrzydłami. Gdy to nastąpi, motyl błyskawicznie wydostaje się z oskórka.

Co jedzą rusałki pawik?

Rusałki pawik w postaci dorosłej są nektarożerne. Pożywiają się na wielu roślinach i przy okazji – stają się ich zapylaczami. Należy jednak wspomnieć, że dorosłe osobniki gustują także w innych „przysmakach” – w soku przejrzałych i nadpsutych owoców. Jednak w odróżnieniu od niektórych swoich kuzynek, m.in. rusałki admirał i ceik, nie przysiadają na odchodach i padlinie.

Co je gąsienica rusałki pawik?

Z kolei gąsienice zajadają się liśćmi rośliny, na której nastąpił wylęg – pokrzywy. Po pierwszym linieniu, niewielkie larwy niemal w całości pokrywają ją białym oprzędem.

Zwyczaje żywieniowe gąsienic rusałki pawik są niczym innym, jak sprytnym mechanizmem przetrwania tego gatunku. Włoski parzące nie są im straszne, za to skutecznie odstraszają wielu drapieżników. Dzięki temu, mimo że czarne owady są doskonale widoczne na zielonych liściach, nie są zbyt często atakowane.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.