Skorpion cesarski: czy jest tak groźny, jak się wydaje? Jak niebezpieczne jest jego ukąszenie?

W tym artykule:

1. Skorpion cesarski: charakterystyka
2. Czy skorpion cesarski jest niebezpieczny?
3. Jad skorpiona cesarskiego
4. Skorpion cesarski narażony na wyginięcie?
5. Ciekawostki o skorpionie cesarskim

Skorpiony to chyba ostatnie zwierzątka, jakie chcielibyśmy spotkać na swojej drodze. Powszechnie wiadomo, że są groźne i posiadają jad, który w krótkim czasie może zabić nawet dorosłego człowieka. Opowieści o skorpionach przywiezionych przypadkiem w bagażu z jakiegoś egzotycznego kraju budzą zrozumiałą grozę. Tego skorpiona jednak raczej trudno przegapić. Panie i Panowie, poznajcie skorpiona cesarskiego!

Można powiedzieć o nim: kolos na glinianych nogach. Bo o ile Pandinus imperator, czyli największy na świecie skorpion cesarski może imponować wielkością i mrocznym, czarnym ubarwieniem, jego jad jest dla człowieka tak szkodliwy, jak jad... pszczoły.

Posiada jednak inną, bardzo niebezpieczną broń. Skorpiony są powszechnie uważane za cichych zabójców, którzy bezwzględnie mordują swoje ofiary ukłuciem potężnego kolca jadowego umieszczonego na końcu ich odwłoku. W przypadku strasznika wielkiego, bo tak też nazywany jest skorpion cesarski, sprawdza się jednak opinia, że najbardziej jadowite są skorpiony najmniejsze. Te duże muszą sobie radzić nieco inaczej.

Skorpion cesarski: charakterystyka

Pandinus imperator, czyli skorpion cesarski, może swoim wyglądem wzbudzać niemały szacunek. W świecie skorpionów to prawdziwy gigant. Największe osobniki osiągają rozmiary dłoni dorosłego człowieka. O ile przeciętnie cesarze mierzą ok. 12-15 centymetrów, największe z nich dochodzą rozmiarami do prawie 20 cm, ważąc ok. 20-30 gram, a nawet 50 gram w przypadku dużych, ciężarnych skorpionic.

Respekt budzi też jego ubarwienie. Jego pancerz ma czarny, błyszczący kolor, mieniący się niebieskimi, zielonymi i brązowymi odcieniami. Tak samo jak w przypadku innych skorpionów, pancerz skorpiona cesarskiego fluoryzuje w świetle ultrafioletowym.

Jeszcze kilka lat temu straszniki były częstymi bywalcami terrariów, również w Polsce, jednak – jak mówią terraryści – teraz w niewoli to raczej białe kruki, choć zdaniem fascynatów ich hodowli są raczej łatwe w utrzymaniu. Wciąż można je spotkać na wolności.

Skorpiony cesarskie lubią ciepło i wilgoć. Dlatego żyją głównie na pograniczach lasów deszczowych i sawanny krajów środkowo zachodniej Afryki. Zamieszkują w opuszczonych, lub samodzielnie wygrzebanych norach w Ghanie, Gabonie, Togo, Senegalu, Sierra Leone, Kongo, Nigerii, Beninu, Gwinei, Kamerunu, Liberii i Wybrzeża kości Słoniowej. Chowają się między krzakami i kamieniami. Często żyją w stadach.

Straszniki to nocne marki. W ciągu dnia raczej ukrywają się w norach przed większymi drapieżnikami, by w nocy wyjść na polowanie. W niewoli jest w stanie przeżyć nawet 15 lat, jednak na wolności rzadko kiedy dożywa 5 lat.

Ciąża skorpionów cesarskich trwa od 7 do 9 miesięcy. W jednym miocie samica rodzi od 10 do 32 młodych, a rozród tych pajęczaków trwa cały rok. Młode rodzą się białe. Ciemniejsze odcienie pojawiają się po pierwszej wylince. W ich stadach panuje prawdziwe równouprawnienie. Młode są karmione przed półtora roku zarówno przez samice, jak i samce. Do czasu pierwszej wylinki małe skorpiony są noszone na grzbiecie matki. Dojrzałość płciową cesarze osiągają z reguły w czwartym roku życia, jednak jeśli są dobrze wykarmione, zdarza się, że są zdolne do rozrodu mają niespełna rok.

Czy skorpion cesarski jest niebezpieczny?

Wydawać by się mogło, że ten mrocznie prezentujący się gigant jest równie niebezpieczny. Okazuje się jednak, że... nie do końca. Cesarz stanowi zagrożenie przede wszystkim dla mniejszych od siebie lub równych przeciwników. Jest potwierdzeniem tezy, że często wielkość nie idzie w jakość.

W jego menu znajdują się przede wszystkim inne pajęczaki i owady, ale także małe gady i ssaki, które zabija silnymi szczypcami. Polują raczej rzadko. Najedzony skorpion cesarski może pościć nawet kilka miesięcy. W sytuacji zagrożenia i w konfrontacji z większym wrogiem zwyczajnie bierze nogi za pas i ucieka.

Zdarza się, że skorpiony cesarskie dopuszczają się kanibalizmu. Najczęściej matka zabija i zjada jedynie najsłabsze młode, często jednak dopuszcza się masowego mordu, zabijając wszystkie młode z miotu. Co więcej - jak to bywa w świecie przyrody - znane są przypadki, że samica zabija i zjada samca. Następuje to zaraz po kryciu.

Jad skorpiona cesarskiego

Skorpiony od wieków budzą przerażenie, zwłaszcza za sprawą potężnego, zakrzywionego na końcu odwłoku kolca jadowego, którym są w stanie sparaliżować nawet największe ofiary, w tym dorosłego człowieka. Skorpion cesarski jest jednak w tym względzie wyjątkiem od reguły. Oczywiście posiada swój kolec z jadem, jednak jego trucizna jest bardzo słaba, niebezpieczna jedynie dla najmniejszych przeciwników. Dodatkowo nie używa jej do atakowania ofiar, a raczej do obrony. Potwierdza tym inną regułę, że najbardziej jadowite są skorpiony najmniejsze, takie jak androctonusy oraz leiurus quinquestriatus.

U w pełni zdrowego człowieka ukłucie przez cesarza może wywołać co najwyżej delikatny ból i reakcje porównywalne do... ukąszenia pszczoły, czyli zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie. Ostrożniejsi muszą być jednak alergicy, u których jad strasznika może wywołać wstrząs anafilaktyczny, a w efekcie śmierć. Są to jednak wyjątkowe przypadki. Z tego też względu skorpiony cesarskie są idealne dla początkujących, niedoświadczonych w konfrontacji z jadowitymi zwierzętami terrarystów.

Skorpion cesarski narażony na wyginięcie?

Niestety, popularność skorpionów cesarskich niemal doprowadziła do ich tragedii. Straszników jest w środowisku naturalnym coraz mniej, i to właśnie za sprawą hodowców.

Według danych IUCN/SSC Trade Program, tylko w latach 1995-1996 z Afryki Zachodniej wyeksportowano nie mniej niż 100 tys. straszników. Ich populacja, z racji rosnącego zainteresowania terrarystów została tak przetrzebiona, że w 1997 roku skorpiony cesarskie trafiły na listę CITES zagrożonych gatunków. Potrzeba było jednak kolejnych 6 lat, by kraje, z których pochodziło najwięcej zwierząt w hodowlach zaczęły zakazywać odłowu. I tak Togo i Benin zakazały eksportu cesarzy w 2013 roku. W 2014 ich śladem poszła Ghana. Z tego też względu obecnie gatunek ten jest wręcz rarytasem w hodowlach.

Ciekawostki o skorpionie cesarskim

• Skorpion cesarski jest największym gatunkiem skorpiona na świecie. Wśród skorpionów naprawdę wyróżnia się rozmiarami. Warto zauważyć, że te najmniejsze skorpiony mogą mieć nawet niespełna... 9 milimetrów.
• Skorpiony nie mają kości. Podobne są raczej do krewetki. Ich ciało pokrywa tzw. egzoszkielet, czyli wylinka.
• Skorpiony nie składają jaj poza swoim ciałem. Młode rodzą się żywe.
• Na świecie żyje ponad 2 tysiące gatunków skorpionów i można je spotkać na sześciu z siedmiu kontynentów.
• Skorpion cesarski jest najbliższy swoim prehistorycznym przodkom. O ile wygląd skorpionów nie zmienił się na przestrzeni wieków, większość z nich jest nawet o połowę mniejsza od swoich poprzedników.
• Skorpiony mogą przebywać pod wodą nawet do 48 godzin. Wynika to z faktu, że potrzebują o wiele mniej tlenu, nawet 1/10 tego, co większość owadów.
• Choć w krajach europejskich może budzić nawet obrzydzenie, to w Chinach rarytasem wśród smakoszy jest tradycyjne danie ze smażonych skorpionów.
• Skorpiony są starsze od dinozaurów! Według niektórych naukowców to właśnie one jako pierwsze setki milionów lat temu wyszły z wody na ląd.
• Mniej lub bardziej – wszystkie skorpiony są jadowite i w kontaktach z nimi należy zachować dużą ostrożność - nawet jeśli wiemy, że jad - tak jak u skorpiona cesarskiego - jest stosunkowo łagodny.
• Skorpion jest jednym z 12 znaków zodiaku
• Jak wszystkie inne pajęczaki, także skorpiony mają osiem odnóży. Nie mają natomiast czułek ani skrzydeł.
• Zdrowego, dorosłego człowieka jest w stanie zabić jadem tylko androctonus, jego podgatunki oraz leiurus quinquestriatus, zwany deathstalkerem. Dla osób ze słabą odpornością, lub alergików, niebezpieczne są natomiast wszystkie skorpionym w tym skorpion cesarski.
• Zaloty skorpionów to skomplikowany magiczny rytuał, zwany promenada a deux.