Słonie afrykańskie mogą wyginąć do 2040 roku. Co warto o nich wiedzieć i jak je chronić?

Słoń afrykański (Loxodonta africana) to gatunek ssaka z rodziny słoniowatych. Jak sama nazwa wskazuje, słoń afrykański żyje w Afryce – zamieszkuje sawannę, lasy i stepy środkowej i południowej Afryki. Niegdyś słonie afrykańskie zamieszkiwały całą Afrykę. Wyróżnia się dwa podgatunki słonia afrykańskiego – słoń afrykański stepowy oraz słoń afrykański sawannowy.

Do niedawna za podgatunek słonia afrykańskiego uważano również słonia afrykańskiego leśnego, ale badania jednoznacznie wykazały, iż w rzeczywistości słonie afrykańskie leśne stanowią odrębny gatunek. Zarówno słonie afrykańskie, jak i słonie afrykańskie leśne rozmiarowo są większe od słoni azjatyckich.

Słoń afrykański: charakterystyka

Słoń afrykański mierzy w kłębie od trzech do czterech metrów. Wśród innych zwierząt wyróżnia go długa i umięśniona trąba zakończona dwoma palczastymi wyrostkami. Trąba słonia afrykańskiego powstała z wydłużonego nosa i górnej wargi i służy mu do oddychania, wąchania, picia, mycia oraz zbierania pożywienia. Średnio składa się z czterdziestu tysięcy mięśni. Dla porównania człowiek w całym ciele posiada raptem 600 mięśni.

Równie charakterystyczne są uszy słonia afrykańskiego, które sięgają 1,5 metra długości i służą słoniowi afrykańskiemu do chłodzenia ciała.
Z przodu słonie afrykańskie posiadają ciosy – dwa ostro zakończone siekacze mogące osiągać wagę nawet 20 kilogramów.

Zęby słonia afrykańskiego ścierają się, a następnie odrastają. Podczas życia słonia zęby mogą w całości odrosnąć nawet sześć razy.
Skóra słonia afrykańskiego jest brunatnoszara, pokrywają ją pojedyncze włosy. Ogon słonia afrykańskiego jest zakończony twardymi sztywnymi włosami o długości około 80 centymetrów. Stopy słonia afrykańskiego są od spodu pokryte bardzo miękką i delikatną skórą, co sprawia, że pomimo ogromnych gabarytów, słonie afrykańskie są w stanie bezszelestnie się poruszać. U przednich stóp słonie afrykańskie posiadają cztery palce, a u tylnych trzy. Ta cecha odróżnia zresztą słonie afrykańskie od azjatyckich, które mają po pięć palców u przednich, a po cztery u tylnych stóp.

Słonie afrykańskie żyją w stadach złożonych z samców, samic i młodych. Młode słonie afrykańskie i samice tworzą jedno stado pod przywództwem jednej z samic. Kiedy młode samce osiągają dojrzałość, zostają przegonione ze stada i żyją w grupie złożonej wyłącznie z młodych samców. Jedynie stare samce żyją samotnie. Słonie afrykańskie przemieszczają się szybko, osiągając prędkość 40 kilometrów na godzinę.

Samice słonia afrykańskiego kopulują raz na cztery lata i mogą mieć pięcioro dzieci w ciągu całego życia. Gody słonia afrykańskiego określane są mianem “godowego pandemonium”. W czasie rui samica słonia afrykańskiego wydaje niezwykle donośne dźwięki, za pomocą których pragnie przyciągnąć do siebie jak najsilniejszego samca w stadzie. Kiedy już jej się to uda, samiec i samica zostają otoczeni przez wszystkich pozostałych członków stada, którzy dopingują parę poprzez bieganie wokół, trąbienie i oddawanie kału oraz moczu, a po wszystkim podchodzą bliżej pary.

Ciąża słonia afrykańskiego trwa 22 miesiące i jest to zdecydowanie najdłuższa ciąża wśród wszystkich ssaków. Po upływie niemal dwóch lat na świat przychodzi młode, które już w momencie narodzin potrafi ważyć około 100 kilogramów. Młode słonie afrykańskie zostają z matką przez około dwa lata. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 14-15 lat.

Ile waży słoń afrykański?

Waga samca słonia afrykańskiego wynosi od pięciu do siedmiu ton, natomiast w przypadku samicy jest to od dwóch do trzech ton.
Jak długo żyje słoń afrykański? Słonie na wolności żyją około 70 lat, natomiast w niewoli mogą dożywać i 80 lat.

Co jedzą słonie afrykańskie?

Słonie afrykańskie są zwierzętami roślinożernymi. W ciągu doby słoń afrykański potrafi zjeść od 200 do 400 kilogramów pokarmu, a żerowanie zajmuje mu nawet około 16 godzin w ciągu dnia. Czasem żerują na plantacjach bananów i kukurydzy. Ich ulubionym przysmakiem jest trawa. Jeśli nie mogą dosięgnąć do jakiejś gałęzi, łamią drzewo.

Są bardzo mało wytrzymałe na brak wody. Piją jej aż 200 litrów dziennie, a kiedy wody brakuje, potrafią kopać w jej poszukiwaniu. Przede wszystkim słonie afrykańskie w swych wędrówkach starają się zawsze podążać w pobliżu wodopoju. Do rozdrabniania pokarmu słoniom afrykańskim służą nieliczne zęby. Kiedy z wiekiem zęby słonia afrykańskiego wypadają – stare słonie afrykańskie umierają z głodu, ponieważ nie są w stanie przeżuwać pokarmu.

Czy słoń afrykański jest gatunkiem zagrożonym?

Słonie afrykańskie są zabijane dla cennej kości słoniowej, skór, mięsa, a także sportu. Okrutnie okaleczane przez kłusowników- często umierają w męczarniach. Według szacunków naukowców, populacja słoni afrykańskich spadła od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku o siedemdziesiąt procent. Szacuje się, że każdego roku ginie około dwudziestu tysięcy słoni afrykańskich.

WWF alarmuje, że jeżeli nic się nie zmieni, to słonie afrykańskie do 2040 roku wyginą. Naukowcy ostrzegają, że wyginięcie słoni afrykańskich poczyni ogromne spustoszenie w całym ekosystemie. Słonie są naturalną maszyną do nawożenia gleby na sporych obszarach – dziennie wydalają około 90 kilogramów kału i wraz z odchodami są w stanie rozproszyć w ciągu dnia aż dwa tysiące ziaren na metr kwadratowy. Także ślady robione przez słonie afrykańskie w glebie pełnią ważną rolę, gdyż stanowią dom dla kijanek i ważek.

Obecnie słonie afrykańskie chronione są przepisami konwencji waszyngtońskiej.

Słoń afrykański: ciekawostki

• Słonie afrykańskie słyną z ogromnych mózgów, które mogą ważyć nawet do sześciu kilogramów.
• Największy odnotowany siekacz słonia afrykańskiego miał trzy i pół metra długości i ważył sto siedem kilogramów.
• Słonie afrykańskie są bardzo towarzyskie. Potrafią rozpoznać inne słonie z odległości do trzech kilometrów za pomocą charakterystycznego dudnienia. Kiedy tracą ze sobą kontakt wzrokowy, wydają z siebie charakterystyczne dźwięki. Z kolei milknąc, dają innym słoniom sygnał, że dostrzegły jakieś niebezpieczeństwo.
• U słoni afrykańskich obszar w mózgu odpowiadający za emocje i orientację przestrzenną jest dużo lepiej rozwinięty niż u jakichkolwiek innych zwierząt. W związku z tym słonie afrykańskie wykazują zachowania altruistyczne, są empatyczne. Kiedy jeden członek stada jest smutny, inne słonie pocieszają go, a również przejmują jego nastrój. Niestety wśród słoni obserwuje się również zachowania zbliżone do objawów stresu pourazowego i depresji. Słonie przeżywają też żałobę po śmierci towarzyszy.
• Słonie afrykańskie, aby uniknąć poparzenia posypują się piaskiem i biorą kąpiele błotne.
• Z kłusownictwem dla kości słoniowej wiąże się niebezpieczne zjawisko dotyczące słoni afrykańskich. Otóż, coraz częściej słonie afrykańskie rodzą się bez ciosów. Naukowcy alarmują, iż utrata ciosów to nie tylko utrata cechy gatunkowej słoni afrykańskich, lecz również utrata narzędzia służącego do zdobywania pożywienia.
• Słonie słyszą z odległości nawet dwudziestu kilometrów i mają doskonały węch.
• Słonie afrykańskie panicznie boją się… pszczół i wzajemnie przed nimi ostrzegając- trąbiąc i głośno tupiąc. Pszczoły co prawda nie są w stanie przebić żądłem słoniowej skóry, ale mogą go użądlić w delikatną trąbę. Strach przed pszczołami bywa wykorzystywany przez organizacje zajmujące się ochroną słoni. Ule z pszczołami są umieszczane w miejscach, gdzie słonie nie powinny się zapuszczać ( na przykład na granicy rezerwatów, gdzie kończy się obszar ich ochrony).
• W starożytności słonie były wykorzystywane jako zwierzęta bojowe. Używano ich do wzbudzenia strachu w szeregach wroga, jak również do przerwania jego szyków.
• Najstarsze skamieliny słoni afrykańskich pochodzą ze środkowego pliocenu, czyli sprzed mniej więcej czterech milionów lat temu.