Straszyk wygląda groźnie, ale nie jest niebezpieczny. Coraz częściej jest hodowany w domowych terrariach

Spis treści:

1. Jak wygląda straszyk?
2. Gdzie występują straszyki?
3. Czym żywi się straszyk?
4. Strategie obronne straszyka
5. Hodowla straszyka

Bezkręgowce staja się coraz popularniejszymi zwierzętami hodowlanymi. Nic dziwnego. Trudno wyobrazić sobie pupila, który byłby mniej kłopotliwy w utrzymaniu niż pajęczak lub owad. Wdzięcznymi obiektami hodowli są gatunki krajowe, jak choćby kolczak zbrojny, ale jeszcze ciekawiej w terrarium prezentują się gatunki egzotyczne, jak straszyk.

Jak wygląda straszyk?

Mówiąc o straszykach, na myśli trzeba mieć cały rząd owadów z infragromady nowoskrzydłych, na który składa się około 3200 opisanych gatunków. Są średnimi lub dużymi przedstawicielami swojej gromady. Najmniejszy straszyk, Timema cristinae, osiąga zaledwie 12 mm długości, ale największy, Phryganistria chinensis (straszyk chiński), dorasta do 64 cm, z czego więcej niż połowa tej wartości (38 cm) przypada na tułów. Z kolei najcięższym przedstawicielem rzędu jest Heteropteryx dilatata, czyli straszyk olbrzymi. Dojrzały osobnik może osiągnąć masę przekraczającą 65 g.

Większość straszyków osiąga od kilku do kilkunastu centymetrów długości. Gatunki często spotykane w hodowlach – straszyk australijski i straszyk diabelski – mierzą odpowiednio do 16 i do 6 cm. W rzędzie straszyków częstym zjawiskiem jest dymorfizm płciowy – samice są większe od samców.

Straszyki mają mocno wydłużone lub spłaszczone grzebietobrzusznie ciało. Ubarwienie wielu gatunków ma na celu upodobnienie ich do otoczenia. Niektóre potrafią zmieniać kolor. Wiele straszyków ma ubarwienie ostrzegawcze. U niektórych gatunków, głowa (od prognatycznej do hipognatycznej), śródtułów, odwłok i odnóża są zaopatrzone w kolce. W obrębie rzędu występują zarówno owady uskrzydlone, jak i bezskrzydłe. U tych pierwszych tułów jest wyraźnie bardziej wydłużony. Krótkie, skórzaste skrzydła przednie przykrywają drugą parę, złożoną wachlarzowato. U niektórych gatunków skrzydła uległy wyraźnej redukcji.

Odwłok straszyka składa się z jedenastu segmentów. U samców ostatni jest niewielki, najczęściej ukryty pod dziesiątym. Inaczej wygląda to u samic, dla których charakterystyczny jest wyraźnie wydłużony jedenasty segment. Płytka subgenitalna samic ma formę łyżkowatego operculum. Z kolei u samców narządy kopulacyjne znajdują się pod ósmym sternitem. Przysadki odwłokowe są dobrze wykształcone u obu płci.

Gdzie występują straszyki?

Większość gatunków straszyków to owady tropikalne lub subtropikalne. Przedstawiciele tego rzędu preferują gorące i wilgotne środowisko. Najliczniej występują na terenie Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Na wyspie Borneo stwierdzono występowanie ponad 300 ze wszystkich opisanych gatunków.

W Europie żyje zaledwie 17 gatunków. Dogodne dla nich warunki panują między innymi w Hiszpanii, na Półwyspie Apenińskim i na Półwyspie Bałkańskim. W Polsce straszyki nie występują.

Czym żywi się straszyk?

Większość tych owadów wygląda na niebezpieczne drapieżniki, ale jak to często bywa w naturze, to tylko pozory, mające na celu wprowadzenie w błąd potencjalnego przeciwnika. Co jedzą straszyki? Każdy przedstawiciel tego rzędu jest roślinożercą.

W jadłospisie tych owadów znajdują się przede wszystkim liście roślin drzewiastych. W swoim środowisku najczęściej pełnią pożyteczną funkcję. Przykładowo, w lasach krainy neotropikalnej odpowiadają za powstawanie tzw. light gaps, czyli prześwitów w koronach drzew. W ten sposób przyczyniają się do utrzymania odporności i sukcesji lasów klimaksowych. Jako foliofagi, straszyki ograniczają produkcję pierwotną netto roślin we wczesnym etapie sukcesji. Użyźniają glebę swoimi odchodami i w ten sposób usprawniają procesy ukorzeniania w późniejszym etapie sukcesji i przyspieszają odnowę lasu równikowego.

Należy jednak podkreślić, że niektóre gatunki są uznawane za szkodniki. Do tej grupy należą między innymi Didymuria violescens, Podacanthus wilkinsoni, Ctenomorphodes tessulatus, Diapheromera femorata i Graeffea crouani. Owady te żerują na roślinach mających duże znaczenie ekonomiczne. Niektóre wywołują duże szkody w nierzadko cennych drzewach parkowych.

Strategie obronne straszyka

Straszyki do perfekcji opanowały sztukę upodabniania się do otoczenia. Większość z nich niezwykle skutecznie udaje części roślin, jak choćby liście lub gałązki. U liśćców odnóża i odwłok są zaopatrzone w rozłożyste płaty. To w połączeniu z zielonym ubarwieniem sprawia, że owad do złudzenia przypomina nadgryziony liść i czyni go niewidocznym wśród drzew liściastych. Niektóre, jak Bactrododema centaurum i Pseudodiacantha macklott, wykształciły na ciele wyrostki pokryte mchami i porostami. Są też gatunki, które dostosowują barwę do otoczenia. Do takich należy między innymi Timema californica. Żeby jeszcze bardziej upodobnić się do roślin, większość straszyków kołysze się podczas przemieszczania, niczym targana wiatrem gałązka lub liść.

Niektóre gatunki próbują odstraszyć napastnika groźnym wyglądem i zachowaniem. Przykładowo, straszyk diabelski ma czerwone skrzydła, które stanowią rodzaj sygnału ostrzegawczego. Gdy poczuje się zaniepokojony, zawija odwłok, niczym groźny skorpion. Są też gatunki, które w całości są ubarwione ostrzegawczo.

Warto wspomnieć, że niektóre straszyki wykształciły także aktywne mechanizmy obronne. Należy tu wskazać na kolce pokrywające uda tylnych odnóży, którymi owad może zranić przeciwnika. Do aktywnego odstraszania służą też gruczoły na przedniej krawędzi przedtułowia, które wytwarzają wydzielinę o intensywnym zapachu i właściwościach drażniących.

Hodowla straszyka

Straszyk jest jednym z najwdzięczniejszych owadów do domowej hodowli. Jest okazały, dość długowieczny, a przy tym – niepłochliwy i niegroźny. Należy jednak pamiętać, że o ile owady są najodpowiedniejszymi zwierzętami dla początkujących terrarystów, to hodowla straszyka wymaga pewnej wiedzy.

Powyższe wynika z faktu, że różne gatunki mają różne wymogi co do środowiska, w którym żyją. Niektórym wystarczy temperatura pokojowa, ale wiele straszyków wymaga dogrzewania ich pomieszczenia. Różne są też wymogi poszczególnych gatunków co do podłoża. Wiele straszyków preferuje piasek, jednak są też takie, dla których odpowiedni będzie torf. Różne są także ich wymagania żywieniowe. Większość zadowala się różnorodnym pokarmem roślinnym, lecz niektóre ograniczają swój jadłospis do zaledwie kilku gatunków roślin.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.