Szympansy to świetni inżynierowie. Rozumieją mechanikę swoich narzędzi

Spis treści

1. Jak dobrać się do kopca termitów?
2. Szympansy wiedzą, jak dobrać narzędzia
3. Narzędzia szympansów a narzędzia człowieka

O tym, że umiejętność posługiwania się narzędziami posiadają także zwierzęta, wiadomo od dawna. Szczególne zdolności wykazują tu ośmiornice, ptaki krukowate, słonie, wydry oraz małpy. Badacze zajmujący się zwyczajami szympansów odkryli jednak, że te potrafią nie tylko używać różnych przedmiotów, by osiągnąć swoje cele. Umieją także rozróżnić właściwości różnych materiałów, i to niezależnie od miejsca w którym żyje dana populacja. To wskazywałoby, że posiadają niezwykłą inżynierską intuicję, można by rzec – ludową mądrość.

Jak dobrać się do kopca termitów?

Multidyscyplinarny zespół badaczy pod przewodnictwem dr Alejandry Pascual-Garrido z Uniwersytetu Oksfordzkiego przebadał „narzędziowe” zwyczaje szympansów zamieszkujących Park Narodowy Gombe w Tanzanii. Ta antropolożka już od ponad dekady bada narzędzia używane przez szympansy. Pozostali autorzy badania byli związani z Instytutem Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka, Instytutem Jane Goodall w Tanzanii, Uniwersytetem w Algarve i Uniwersytetem w Porto w Portugalii oraz Uniwersytetem w Lipsku. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie naukowym „iScience”.

Na terenie Gombe szympansy powszechnie żywią się termitami. Te owady to doskonałe źródło pokarmu – mają mnóstwo tłuszczu i białka. Ale aby je zjeść, trzeba się trochę napracować. Termity budują kopce, czyli gniazda z przeżutego materiału roślinnego, sięgające kilku metrów wysokości. Kopiec jest pełen krętych tuneli, z których szympansy próbują wydobyć owady, używając do tego celu długich narzędzi z gałęzi lub łodyg roślin. Żeby skutecznie wyciągnąć termity, taka gałązka nie może być ani zbyt miękka, ani twarda, musi mieć też określoną długość.

Szympansy wiedzą, jak dobrać narzędzia

Dr Pascual-Garrido zabrała przenośny tester mechaniczny do Gombe i zmierzyła elastyczność narzędzi używanych przez szympansy. Badania wykazały, że gatunki roślin nigdy przez szympansy nie używanych są o 175% sztywniejsze niż inne dostępne materiały. Oględziny miejsc w pobliży kopców termitów, gdzie pożywiały się szympansy pokazały wyraźnie, że małpy skupiają się na określonych roślinach, kompletnie ignorując pozostałe. Są to między innymi niewielkie drzewa z bogatego w gatunki rodzaju Grewia. Odkryto też, że szympansy żyjące 5 tys. kilometrów od Gombe także korzystają z grewii. Wszystko wskazuje więc na to, że rozumieją właściwości używanych przez siebie roślin.

„To pierwszy eksperymentalny dowód na to, że szympansy wybierają materiały na narzędzia świadomie kierując się ich mechanicznymi właściwościami” – mówi dr Pascual-Garrido. Autorzy badania podkreślają, że dotychczasowe obserwacje szympansów koncentrowały się głównie na samym użyciu narzędzi, a mniej na procesie ich tworzenia. Wyniki tego eksperymentu wskazują, że zdolność do oceny cech materiałów mogła odegrać kluczową rolę w rozwoju technologii zarówno u współczesnych naczelnych, jak i przodków człowieka.

Narzędzia szympansów a narzędzia człowieka

Może to być ważny krok w lepszym zrozumieniu wczesnej ewolucji technologicznej ludzi. Zdolność do posługiwania się narzędziami nie byłaby więc związana z jakimś nagłym odkryciem, ale odziedziczona po przodkach – wczesnych hominidach. Pamiętajmy także, że znamy mnóstwo zachowanych narzędzi wczesnych hominidów – ale wykonanych z trwałych materiałów (kamienia czy kości). Gorzej z narzędziami nietrwałymi – tu dowodów archeologicznych jest o niebo mniej. Dlatego właśnie zwyczaje szympansów z Gombe są ważne także z punktu widzenia ewolucji człowieka.

Odkrycie zespołu dr Pascual-Garrido podnosi ważne pytania o to, w jaki sposób szympansia wiedza jest przyswajana, utrzymywana i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Na przykład przez młode szympansy obserwujące swoje matki. Do przebadania są także inne narzędzia używane przez te małpy, m.in. do zjadania mrówek lub zbierania miodu.

Źródło: iScience

Nasza autorka

Magdalena Rudzka

Dziennikarka „National Geographic Traveler" i „Kaleidoscope". Przez wiele lat również fotoedytorka w agencjach fotograficznych i magazynach. W National-Geographic.pl pisze przede wszystkim o przyrodzie. Lubi podróże po nieoczywistych miejscach, mięso i wino.