W oceanie odkryto nowy mikrokontynent. Powstał miliony lat temu

W tym artykule:

1. Naukowcy badają nowy mikrokontynent
2. Tak zmienia się nasza planeta
3. Jakie są mikrokontynenty?

Obecnie na Ziemi wyróżnia się siedem kontynentów. Są to:

• Afryka,
• Antarktyda,
• Azja,
• Europa,
• Ameryka Północna,
• Ameryka Południowa,
• Australia.

Każdy z nich wyróżnia się unikatową geologią, ekosystemami i historią geologiczną. Pamiętamy jednak, że współczesny układ kontynentów to tylko jeden z etapów ewolucji naszej planety.

Historycznie kontynenty wielokrotnie łączyły się i rozdzielały. Tak powstawały superkontynenty. Najbardziej znany to Pangea, która istniała około 300 milionów lat temu. Pangea połączyła niemal wszystkie lądy Ziemi w jeden ogromny kontynent, otoczony oceanem nazywanym Panthalassa. Około 200 milionów lat temu zaczęła się rozpadać na mniejsze kontynenty, które przemieszczając się stworzyły dzisiejszy układ. Ostatnie odkrycie nowego mikrokontynentu dowodzi tego, że Ziemia wciąż potrafi nas zaskakiwać i nadal mamy wiele do odkrycia w temacie jej dynamicznej historii.

Naukowcy badają nowy mikrokontynent

Za powstawanie, przemieszczanie się i zmiany układu kontynentów odpowiedzialne są ruchy płyt tektonicznych. Geolodzy szczególnie interesują się miejscami, gdzie płyty tektoniczne spotykają się ze sobą. Jedno z takich granicznych miejsc występuje między Kanadą a Grenlandią. Znajduje się tam Cieśnina Davisa, łącząca dwa baseny oceaniczne: Morze Labradorskie i Zatokę Baffina. Według szacunków badaczy do ewolucji tektonicznej Cieśniny Davisa doszło około 33–61 milionów lat temu w okresie paleogenu. Wówczas w oceanie wytworzył się wyjątkowo gruby fragment skorupy kontynentalnej.

Według badaczy jest to nowo rozpoznany, niecałkowicie podzielony i zanurzony mikrokontynent. Nad zrozumieniem powstania tej anomalii w skorupie ziemskiej pracują obecnie doktorant Luke Longley i dr Jordan Phethean z Uniwersytet w Derby w Wielkiej Brytanii oraz dr Christian Schiffer z Uniwersytetu w Uppsali w Szwecji. Pierwsze efekty ich prac zostały opublikowane na łamacz czasopisma naukowego „Gondwana Research”.

Ocean Spokojny zniknie i powstanie kolejny superkontynent. Wtedy wymrą wszystkie ssaki, a więc i ludzie

Za 200–300 milionów lat Ocean Spokojny przestanie istnieć, a kontynenty złącza się w jeden superkontynent. Będzie na nim tak gorąco, że żaden ssak tego nie przeżyje.

Tak zmienia się nasza planeta

Naukowcy przeprowadzili rekonstrukcję ruchów płyt tektonicznych, które 30 milionów lat temu doprowadziły do ​​powstania protomikrokontynentu. Jak definiują, są to „regiony stosunkowo grubej litosfery kontynentalnej, oddzielone od głównych kontynentów strefą cieńszej litosfery kontynentalnej”.

Jak dodaje dr Phethean, badany obszar między Kanadą a Grenlandią jest „idealnym naturalnym laboratorium” do studiowania formacji mikrokontynentów. – Celem naszej pracy jest zrozumienie ich powstawania na tyle dobrze, aby przewidzieć ich przyszłą ewolucję – mówi cytowany przez serwis phys.org.

Autorzy opisywanego badania wykorzystali mapy stworzone na podstawie danych o ruchach grawitacyjnych i sejsmicznych w miejscu, w którym Grenlandia oddzieliła się od płyty północnoamerykańskiej. Dzięki nim ustalili, że pierwsze pęknięcia w tym regionie zaczęły się około 118 mln lat temu w dolnej kredzie. Za kluczowy dla powstania mikrokontynentu uznano jednak okres między 49 a 58 milionów lat temu. Wówczas orientacja rozprzestrzeniania się dna morskiego między Kanadą a Grenlandią zmieniała się z północnego wschodu na południowy zachód. Rozprzestrzenianie się oceanów ustało około 33 milionów lat temu. Wtedy też Grenlandia zderzyła się z wyspą Ellesmere'a.

Naukowcy zidentyfikowali protomikrokontynent Cieśniny Davisa w oparciu o grubość skorupy ziemskiej. Tu mikrokontynent pojawił się w skorupie kontynentalnej o grubości 19–24 km, otoczonej dwoma wąskimi pasmami cienkiej (15–17 km) skorupy kontynentalnej oddzielającej ją od kontynentalnej Grenlandii i Wyspy Baffina.

Jakie są mikrokontynenty?

To oczywiście niejedyny mikrokontynent na Ziemi. Jak na razie wiemy o kilku. Są o wiele mniejsze od głównych kontynentów, ale mają znaczącą powierzchnię i unikatową historię geologiczną. Najlepiej zbadane mikrokontynenty to:

• Zelandia. Zelandia to rozległy mikrokontynent, którego większość powierzchni znajduje się pod wodą. Obejmuje Nową Zelandię i Nową Kaledonię. Zelandia została uznana za mikrokontynent w 2017 roku ze względu na swoją geologiczną odrębność i duży rozmiar (ok. 4 900 000 km kw.)
• Jan Mayen. Mikrokontynent Jan Mayen to fragment skorupy kontynentalnej w oceanicznej części zachodniej płyty euroazjatyckiej, leżący na północny wschód od Islandii. Na początku separacji płyt grenlandzkiej i eurazjatyckiej 55 milionów lat temu stanowił część wschodniego krańca płyty grenlandzkiej.

Źródła: Gondwana Research; phys.org.

Nasz ekspert

Mateusz Łysiak

Dziennikarz zakręcony na punkcie podróżowania. Pierwsze kroki w mediach stawiał w redakcjach internetowej i papierowej magazynu „Podróże”. Redagował i wydawał m.in. w gazeta.pl i dziendobrytvn.pl. O odległych miejscach (czasem i tych bliższych) lubi pisać nie tylko w kontekście turystycznym, ale też przyrodniczym i społecznym. Marzy o tym, żeby zobaczyć zorzę polarną oraz Machu Picchu. Co poza szlakiem? Kuchnia włoska, reportaże i pływanie.