Żeneta to piękne zwierzę rodem z Afryki. Coraz śmielej zadomawia się w Europie

W tym artykule:

1. Jak wygląda żeneta zwyczajna?
2. Kotowate? A może łasicowate?
3. Gdzie żyje żeneta?
4. Skąd żeneta wzięła się w Europie?
5. Tryb życia żenety zwyczajnej
6. Czym żywi się żeneta?
7. Hodowla żenety zwyczajnej

Charakterystyczną cechą żenety zwyczajnej jest jej cętkowane futro, które nasuwa jednoznaczne skojarzenia z afrykańskimi drapieżnikami. Nie bez powodu. Mimo że ten piękny ssak na stałe zadomowił się w Europie, to jego domem jest Czarny Ląd. To czyni ten gatunek swoistym ewenementem, bowiem żaden inny przedstawiciel rodzaju żeneta nie zawędrował tak daleko na północ.

Jak wygląda żeneta zwyczajna?

Żeneta zwyczajna (Genetta genetta), nazywana też żenetą północną, jest niewielkim drapieżnym ssakiem zaliczanym do podrodziny Genettinae (w obrębie rodziny wiwerowatych). Cechuje się długim smukłym ciałem, okazałym ogonem (który osiąga długość zbliżoną do długości ciała), krótkimi łapami i sporymi, okrągłymi uszami. Ma bladożółte futro (szarawe w części brzusznej) z wyraźnie zaznaczonymi 4–5 rzędami ciemnych cętek i 7–8 pierścieniami na ogonie.

Długość ciała przeciętnego samca to 46–52 cm bez ogona (ogon mierzy od 42 do 52 cm). Przeciętna samica osiąga od 46 do 49 cm długości bez ogona, który mierzy od 40 do 52 cm.

Kotowate? A może łasicowate?

Przyglądając się żenetom zwyczajnym, trudno oprzeć się wrażeniu, że ma się przed oczami niespotykany gatunek z rodziny kotowatych. Rzeczywiście, zwierzęta porusza się z iście kocią gracją, są szybkie i zwinne, a do tego mają typowo „koci” wzór na ciele i ogonie. W dodatku natura wyposażyła je w częściowo chowane pazury i długie wibrysy.

TOP 10 zwierząt Afryki. Każdy miłośnik przyrody marzy o spotkaniu z nimi

Zwierzęta Afryki budzą fascynację i lęk. Podpowiadamy, które z nich warto zobaczyć i jak to zrobić w bezpieczny sposób.

Z drugiej strony, jej długi ogon, smukłe, dość długie ciało, szpiczasty pysk i zaokrąglone uszy przywodzą na myśl kunę lub tchórza. Trzeba jednak podkreślić, że ten piękny ssak nie jest spokrewniony ani z kotowatymi, ani z łasicowatymi. To przedstawiciel podrzędu kotokształtnych, co oznacza, że żenecie bliżej jest choćby do rodziny hienowatych niż do wyżej wymienionych. Znanych jest piętnastu przedstawicieli rodzaju żeneta, ale tylko opisywany – Genetta genetta – dotarł do Europy.

Gdzie żyje żeneta?

Zwierzę najlepiej czuje się w lasach i na terenach porośniętych gęstą roślinnością, ale wybiera także tereny skalne. Gatunek wywodzi się z Afryki Subsaharyjskiej. Południową granicę zasięgu żenety wyznaczają Angola, Namibia i Republika Południowej Afryki. W starożytności żeneta zwyczajna dotarła do niektórych krajów Maghrebu – Algierii, Tunezji i Maroka – a stamtąd aż do Europy Południowej.

Na Starym Kontynencie można spotkać ją przede wszystkim na Półwyspie Iberyjskim, w północnych Włoszech i na południu Francji. Jednak zasięg występowania gatunku sukcesywnie rozszerza się. Zwierzę opanowało całe terytorium Francji, dotarło też do Szwajcarii, Niderlandów i Niemiec, co jest rezultatem ocieplenia klimatu. W Polsce na razie nie stwierdzono występowania tego drapieżnika. W krajach europejskich upodobała sobie lasy sosnowe, dębowe i gaje oliwne, ale można spotkać ją także na terenach skalistych.

Skąd żeneta wzięła się w Europie?

Żeby odpowiedzieć na postawione wyżej pytanie, trzeba cofnąć się aż do IX wieku p.n.e. Wtedy Fenicjanie z Tyru założyli miasto na obszarze dzisiejszego Tunisu. Z czasem powstałe w ten sposób imperium kartagińskie objęło dużą część afrykańskiego wybrzeża i część Europy Południowej.

Co wspólnego ma Kartagina z introdukcją żenety? Bardzo dużo. Fenicjanie docenili naturalne cechy tego gatunku – szybkość, zwinność, skuteczność w uśmiercaniu ofiar i żarłoczność. Zaczęli sprowadzać te piękne zwierzęta z Afryki do swoich europejskich posiadłości. Żenety miały chronić zapasy przed gryzoniami i ptakami. Sprawdzały się w tej roli znakomicie, tym bardziej, że dawały się łatwo oswoić. Niewykluczone, że ze względu na swoją wyjątkową urodę były trzymane także jako zwierzęta ozdobne.

Przegrana z Rzymem w wojnach punickich zmusiła Kartagińczyków do wycofania się z Europy, ale żenety pozostały i odzyskały wolność. Rozpierzchły się po lasach i zaczęły się rozmnażać. Najprawdopodobniej współczesna europejska populacja tego gatunku wywodzi się właśnie z okresu kartagińskiego.

Tryb życia żenety zwyczajnej

Przedstawiciele tego gatunku są zwierzętami nocnymi. Dni spędzają w schronieniu – w norach wykopanych przez inne ssaki i skalnych szczelinach. Gdy zapada zmrok, wyruszają na łowy. Żenety żyją samotnie. Łączą się w pary tylko w okresie godowym.

Czym żywi się żeneta?

Genetta genetta jest drapieżnikiem. Poluje na małe ssaki i ptaki, bezkręgowce i ryby. W okresie niedoboru zwierzyny zadowoli się owocami, ale podstawę jej jadłospisu stanowi mięso.

Te niepozorne drapieżniki mogą konkurować z niedźwiedziem polarnym. Nowe badania zaskakują

Dotychczas uważano, że niedźwiedzie polarne to drapieżniki, które znajdują się na szczycie sieci pokarmowej Arktyki. Jednak najnowsze badania sugerują, że zwierzęta te mają konkurenta, k...

W tym miejscu pojawia się duży problem związany z ekspansją tych ssaków. Tak jak europejskie drapieżniki, żeneta zwyczajna często zapuszcza się na obszary zasiedlone przez człowieka, gdzie bezwzględnie plądruje kurniki. Gdy dopadnie ofiarę, wbija swoje długie kły w jej kark i błyskawicznie zadaje śmierć. W Portugalii, Hiszpanii i Francji gatunek ten przyczynia się do występowania znacznych strat w hodowlach. Rolnicy twierdzą nawet, że żenety poczynają sobie śmielej niż lisy. Z tego powodu są bezwzględnie tępione. Z kolei w lasach przerzedzają populacje wiewiórek i popielic.

Hodowla żenety zwyczajnej

Mimo że zajmuje kolejne obszary Europy, na naszym kontynencie wciąż nie jest pospolitym gatunkiem. Wyraźnie odróżnia się od przedstawicieli europejskiej fauny. Nie dziwi więc fakt, że wiele osób chce uczynić z żenety domowego pupila.

W Polsce hodowla tego gatunku jest legalna. Zwierzę daje się oswoić, a w warunkach hodowli potrafi przystosować się do dziennego trybu życia (w środowisku naturalnym żeneta zwyczajna jest aktywna nocą). Nie jest specjalnie trudna w utrzymaniu, ale osoby chcące zostać opiekunami egzotycznego pupila muszą liczyć się z niemałym wydatkiem. Ceny żenety zwyczajnej zaczynają się od kilku tysięcy złotych, ale w dobrej hodowli trzeba zapłacić nawet kilkanaście tysięcy.