Żmija nosoroga jest silnie jadowita. Odpowiada za największą liczbę śmiertelnych ukąszeń w Europie
Żmija nosoroga należy do węży, których lepiej nie drażnić. To właśnie ten gatunek jest uznawany za najjadowitszy w Europie. Jednym ukąszeniem może uśmiercić nawet dorosłego, zdrowego człowieka. Jak wygląda żmija nosoroga? Gdzie występuje? Na te i inne pytania odpowiadamy poniżej.
Spis treści:
- Jak wygląda żmija nosoroga?
- Gdzie występuje żmija nosoroga?
- Tryb życia żmii nosorogiej
- Zagrożenia dla ludzi
Jak wynika z danych WHO, każdego roku aż 2,7 mln ludzi zostaje ukąszonych przez jadowitego węża. Około 138 tysięcy osób umiera w następstwie spotkania z jadowitym gadem. Do największej ilości śmiertelnych wypadków dochodzi w Afryce. Nie wynika to wyłącznie z mnogości występujących tam gatunków jadowitych węże, ale także z niedoboru surowicy. W Europie takie przypadki należą do rzadkości. Dochodzi tu średnio do ok 20 tysięcy ukąszeń rocznie, z czego około 30 przypadków kończy się zgonem. Za większość odpowiada jeden gatunek – żmija nosoroga.
Jak wygląda żmija nosoroga?
Żmija nosoroga, czyli Vipera ammodytes, należy do średniej wielkości przedstawicieli rodziny żmijowatych (Viperidae). Osiąga do 120 cm długości. Gad ma trójkątną, lekko spłaszczoną i pokrytą drobnymi łuskami głowę, która jest wyraźnie oddzielona od masywnego ciała. Źrenica jest pionowa. Tęczówka cechuje się jasnym ubarwieniem, od szarego, po kremowe. Oczy węża znajdują się na poziomie nozdrzy.
Cechą charakterystyczną żmii nosorogiej, której zawdzięcza swoją nazwę, jest pokryty większymi łuskami wyrostek, znajdujący się tuż przy końcu pyska. To właśnie ten anatomiczny detal pozwala najłatwiej odróżnić ten gatunek od innych przedstawicieli rodziny Viperidae.
Ubarwienie żmii nosorogiej
Lekko zachodzące na siebie łuski przybierają różne kolory. U wielu osobników, tło jest szare lub brązowe, ale zdarzają się też pomarańczowe, rdzawe a nawet żółte żmije. Koniec ogona ma czerwonawe lub żółtawe ubarwienie.
W części grzbietowej wyraźnie odznacza się ciemny (ciemnoszary lub czarny) wzór, przypominający charakterystyczny zygzak u żmii zygzakowatej. U samców dodatkowo pojawia się ciemna plama z tyłu głowy, układająca się w kształt litery V. Ubarwienie jest zmienne także w części brzusznej. U niektórych węży spód ciała jest różowawy, natomiast u innych – żółtawy lub żółtobrązowy.
Gdzie występuje żmija nosoroga?
Gatunek jest najliczniej reprezentowany na Bałkanach. Żmije nosorogie występują na prawie całym Półwyspie Bałkańskim. Ponadto nieco mniejsze populacje żyją także na greckich wyspach, w północno-wschodnich Włoszech i południowej Austrii. Przedstawiciele gatunku Vipera ammodytes są też obecni w Azji Mniejszej, aż do Kaukazu Północnego.
Najlepiej czuje się na suchych i ciepłych stanowiskach. Żmija nosoroga przeważnie wybiera kamieniste zbocza, piargi, wydmy i różnorakie tereny porośnięte niską roślinnością. W górach występuje do wysokości 2500 m n.p.m. Można natknąć się na nią także w świetlistych lasach, a nawet w winnicach czy ogrodach.
Żmija nosoroga w Polsce
W Polsce nie brakuje jadowitych zwierząt. Zdecydowana większość, jak choćby kolczak zbrojny, reprezentuje rząd pajęczaków i nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Jeżeli chodzi o węże, jedynym jadowitym gatunkiem jest żmija zygzakowata. Żmija nosoroga nie występuje w naszym kraju w stanie dzikim i jako gatunek wpisany na listę zwierząt niebezpiecznych dla życia i zdrowia (ma kategorię I), nie może być hodowana w warunkach domowych.
Tryb życia żmii nosorogiej
Żmija nosoroga jest aktywna nocą. Przedstawiciele tego gatunku zapadają w sen zimowy, trwający od 2 do 6 miesięcy. Budzi się na początku marca. Okres rozrodczy kończy się w maju. Żmije nosorogie są organizmami jajożyworodnymi. Samica rodzi od 4 do 15 młodych.
Czym żywi się żmija nosoroga?
Żywi się przede wszystkim kręgowcami. Jej ofiarą najczęściej padają drobne ssaki, zwłaszcza gryzonie. Poluje też na niewielkie ptaki i ich pisklęta, ale nie gardzi także innymi gadami, zwłaszcza jaszczurkami.
Zagrożenia dla ludzi
Jak wspomnieliśmy wcześniej, żmija nosoroga odpowiada za największą ilość przypadków śmiertelnych ukąszeń przez węże w Europie. To jeden z najniebezpieczniejszych przedstawicieli rodziny żmijowatych. Składa się na to kilka czynników.
Po pierwsze, jad żmii nosorogiej jest w stanie uśmiercić nawet dorosłego człowieka. Dawka śmiertelna dla człowieka to 25–40 mg (zależnie od masy ciała, stanu zdrowia i miejsca ukąszenia). Po drugie, wąż ma dość agresywną naturę i jest terytorialny. Po trzecie, ma długie zęby jadowe (ok. 1 cm długości), które łatwo przebijają skórę i docierają do mięśni. Po czwarte, nawet młode osobniki, mierzące kilkanaście cm długości, wytwarzają toksynę.
Ukąszeniu przez żmiję nosorogą towarzyszy silny ból i odrętwienie ukąszonej części ciała. Po kilku minutach pojawia się obrzęk, który ulega szybkiemu rozprzestrzenieniu. U osoby ukąszonej mogą pojawić się nudności, bóle brzucha i biegunka. Toksyna wywołuje także zaburzenia ze strony układu sercowo-naczyniowego. W tym miejscu należy wskazać na niedociśnienie tętnicze i częstoskurcz. Każde ukąszenie może skończyć się śmiercią ofiary ataku węża, zatem pomoc medyczna jest absolutnie konieczna, gdy dojdzie do ukąszenia.
Nasz autor
Artur Białek
Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.