Matterhorn budzi podziw i kontrowersje. Historia zdobycia tej góry jest tragiczna

W tym artykule:

1. Zdobycie Matterhornu
2. Tragiczny finał wyprawy
3. Kontrowersje wokół Matterhornu
4. Millennium Docs Against Gravity 2024

Mało kto pamięta, że w XIX wieku pokonanie leżącego na granicy szwajcarsko-włoskiej Matterhornu było niedościgłym marzeniem wielu wspinaczy. Ten, kto wejdzie na szczyt jako pierwszy mógł być pewien sławy i szacunku współczesnych i potomnych. Wielkie ambicje w tym względzie mieli zwłaszcza Włosi. To oni ufundowali nagrodę dla przyszłego zwycięzcy w tym specyficznym wyścigu, oni też byli pewni wygranej.

Zdobycie Matterhornu

Ostatecznie na placu boju pozostało dwóch wspinaczy: pochodzący z Włoch Jean-Antoine Carrel i Brytyjczyk Edward Whymper. Zanim ruszyli do decydującej rozgrywki, ten pierwszy próbował pięciokrotnie, drugi był pod szczytem aż osiem razy. Każdy z nich zebrał ekipę złożoną z doświadczonych alpinistów. Whymper wspinał się granią Hornli, od strony północno-wschodniej, Carrel – od strony Włoch, czyli południowego zachodu.

Wyprawa Whympera ruszyła 13 lipca 1865 roku. Po noclegu na wysokości 3350 m n.p.m., jeszcze przed świtem siódemka śmiałków poszła dalej. Wreszcie 14 lipca o godzinie 13:40 na szczycie zameldowali się Edward Whymper i jeden z członków jego ekipy, Francuz Michel Croz, na co dzień przewodnik alpejski. Co ciekawe, gdy Anglik zdjął bluzę i zawiesił na maszcie od namiotu, który wbili w śnieg, dostrzegli to kibice Carrela z okolicznych wiosek. Przekonani, że to ich idol zameldował się na szczycie, zaczęli wiwatować.

Tymczasem zespół Włocha był jeszcze bardzo daleko od wierzchołka i początkowo nie zwrócił uwagi na zdobywców. Dopiero gdy ci zaczęli rzucać w ich stronę kamienie i kawałki skał, Włosi zatrzymali się i zrezygnowani zawrócili. Długo nie mogli uwierzyć, że Matterhorn jako pierwszy zdobył obcy, a więc człowiek urodzony poza Alpami.

Tragiczny finał wyprawy

Ale ten sukces Whypera nie był – niestety – końcem całej historii. Podczas zejścia ze szczytu poślizgnął się jeden z członków jego zespołu, Brytyjczyk Douglas Hadow. Zaczął spadać w przepaść, ciągnąc za sobą przywiązanych do niego liną towarzyszy. W najbardziej dramatycznym momencie akcji, lina pękła, w przepaść runęło czterech alpinistów: trzej Brytyjczycy i Francuz. Przeżyli, obok Whympera, dwaj Szwajcarzy – przewodnicy alpejscy z Zermattu: Peter Taugwalder – ojciec i Peter Taugwalder – syn. Po wypadku żądano nawet zakazania wspinaczki.

Do dziś sprawa budzi emocje. Nie wyjaśniono, dlaczego podczas zejścia do asekuracji użyto najsłabszej, zapasowej liny. Prawdopodobnie mocniejsza lina zapobiegłaby tragedii. Według wersji Taugwaldera-ojca powodem była zbytnia ambicja Whympera. Jeszcze wchodząc na szczyt celowo przeciął najlepszą z lin, łączącą go z pozostałymi – tylko dlatego, by szybciej zameldować się na wierzchołku.

Wtedy nikt sędziwemu Szwajcarowi nie uwierzył. Dziś ta teoria uważana jest za bardzo prawdopodobną. W Zermatt odbyła się nawet premiera sztuki „The Matterhorn Story”, poświęconej tej historii. I jest to raczej historia Taugwaldera niż Whympera.

Kontrowersje wokół Matterhornu

Matterhorn budzi emocje także dziś. Góra stała się „bohaterką” filmu dokumentalnego „Tajemnice Matterhornu” (Bergfahrt – Reise zu den Riesen) w reżyserii Dominique Margot.

Po latach masowej turystyki w Alpach dochodzi do zmiany myślenia. W wielu obszarach letnie wycieczki wysokogórskie nie są już możliwe ze względu na ryzyko spadających skał. Góry się zmieniają, ale fascynacja nimi nie mija.

W filmie widzimy kontrastujące ze sobą stanowiska, które zmuszają do redefinicji wartości, na których się wychowaliśmy. Wiele osób uważa góry za twory obdarzone świadomością. Luigi, jeden z bohaterów „Tajemnic Matterhornu” wierzy, że ostrzegają ludzi, zanim coś się wydarzy, na przykład wypuszczając kilka małych kamieni. Z kolei Claudio Landolt wspina się do wodospadu i jaskini. Ma przy sobie czuły mikrofon, którym nagrywa, jak kapie i szumi woda. Wychwytuje także fale dźwiękowe ze skał, które są poza zasięgiem ludzkiej percepcji. Prof. Jan Beutel mówi, że Matterhorn wznosi się i opada nawet w zależności od faz Księżyca. Naukowiec używa różnych urządzeń do pomiaru wibracji wewnątrz góry.

Kiedyś powody, dla których ludzie wybierali się w góry, były zupełnie inne niż dzisiaj. Jak zmienić stosunek społeczeństwa do turystycznej eksploatacji gór? Film Dominique Margot prowokuje do myślenia i dyskusji.

Millennium Docs Against Gravity 2024

Film „Tajemnice Matterhornu” będzie można premierowo zobaczyć w podczas festiwalu Millennium Docs Against Gravity. To już 21. edycja największego polskiego festiwalu filmowego. Odbędzie się on w dniach 10–19 maja 2024 r. w kinach w 8 polskich miastach (Warszawa, Wrocław, Gdynia, Poznań, Katowice, Łódź i Bydgoszcz) oraz od 21 maja do 3 czerwca online na mdag.pl.

„National Geographic Polska” jest patronem medialnym festiwalu Millennium Docs Against Gravity.