Lidzbark Warmiński uchodzi za perłę Warmii. Słynie nie tylko z pięknego zamku

Spis treści:

1. Z czego słynie Lidzbark Warmiński?
2. Międzynarodowa Sieć Miast Cittaslow
3. Warmińskie dzyndzałki
4. Lidzbark Warmiński – informacje praktyczne

Halo! Czy Ziemia mnie słyszy?! Zaraz wypadniesz z orbity! – Nauczycielka z niepokojem patrzy na chłopca, któ­ry biegiem okrąża dziedziniec zam­ku w Lidzbarku Warmińskim. Brzdąc nie dość, że pędzi, to jeszcze wiruje wokół własnej osi! – Zwolnij, bo Księżyc za to­bą nie nadąża. – Kobieta spogląda litościwie na drugie­ go malca, który stara się sprostać roli ziemskiego sate­lity i obiega kolegę planetę.

W komfortowej sytuacji jest tylko pucołowate Słońce, znieruchomiałe pośrod­ku placu. Upaćkane czekoladą promienieje na widok dostających kręćka kumpli. Ci po chwili tracą trajek­torię i wpadają w ramiona chichoczących gwiazd, ko­leżanek z klasy. – Brawa dla ciał niebieskich! – nauczy­cielka kończy astronomiczną inscenizację.

– Gdyby Kopernik miał takich asystentów, nie po­trzebowałby astrolabium, żeby zgłębić tajniki układu heliocentrycznego. Sześć lat głowił się nad ruchem pla­net. Właśnie tu, w Lidzbarku Warmińskim. Nie wie­rzycie? Oto dowód! Kosmiczne symbole wydrapane na ścianie zamkowych krużganków! Plastyczny szkic do „De revolutionibus orbium coelestium”.

Z czego słynie Lidzbark Warmiński?

To niesprawiedliwe, Kopernik niszczył malowidła, a nam po ławkach pisać nie wolno! – krzywi się niedaw­ny Księżyc, spoglądając na orbitalne kręgi wyryte w zdo­bionym tynku. Celna uwaga! Dla konserwatorów zabyt­ków kopernikańskie graffiti to zbrodnia popełniona cyrklem na freskach z XIV w. Odsłonięte w 2010 r. z miejsca okrzyknięto unikatem w skali Europy.

Spoglądam na świętych o zatartych obliczach (na­ukowcy pozostawili bez retuszu pierwotną tkankę ma­larską). Aureole im przygasły, ale humor wciąż dopisuje. Strojni w zdobne szaty suną radosnym korowodem, wiodąc mnie przez ceglane arkady do serca warowni. Mijam ociekającą złotem kaplicę, zbrojownię, kapitularz – monumentalne sale wsparte na filarach z gotlandzkiego wapienia i przesklepione gwiaździstym detalem. Skąd w ascetycznym gotyku Północy tak misterne zdobienia?

– Lidzbarski zamek jest architektonicznym fenomenem! – spieszy z wyja­śnieniami przewodnik. – Z zewnątrz to modelowy przykład krzyżackiego zamku konwentualnego. Zwo­dzone mosty, baszty, fosa. A w środku wypchana kosztownościami rezydencja! Pancerna szkatuła, do któ­rej... Krzyżacy nie mieli klucza. Ten dzierżyła konkurencja, lokalni biskupi. Ale po kolei... – na mo­ment zawiesza głos, prowadząc mnie na wieżę z ba­jecznym widokiem na dudniące wstęgi Łyny i Symsar­ny, które przecinają malutki Lidzbark i giną w gęstwinie dębów i buków.

– To szczątki prastarej puszczy, zielonej świątyni, w której Prusowie czcili siły przyrody – podejmu­je opowieść, spoglądając na zalesiony pejzaż. – Święte gaje wyrąbali Krzyżacy, przy okazji chrzcząc toporem rdzenną ludność.

W 1250 r. z podbitych ziem wydzieli­li uposażenie dla nowo utworzonej diecezji. Tak naro­dziła się Warmia – kościelne państewko ze stolicą w Lidzbarku, rozciągające się od Zalewu Wiślanego aż po dzikie ostępy nieopodal Reszla. Jego władców wciąż można tu spotkać. Wszystkich, bez wyjątku!

Międzynarodowa Sieć Miast Cittaslow

Tu bródka w szpic, tam zawadiacki wąs, na głowach pudrowane peruki. Gdyby nie krzyże na piersiach, przysiągłbym, że z medalionów Wielkiego Refektarza spoglądają na mnie dworscy fircykowie, a niestatecz­ni biskupi.

Po lewej Jan z Miśni, który w 1350 r. uczynił Lidz­bark stolicą Warmii (wcześniej była nią Orneta). Obok niego Henryk Sorbom, wsławiony przekształceniem zamku w rezydencję godną królów. Dalej autor pikant­nych erotyków – włoski poeta Piccolomini (późniejszy papież Pius II). Za nim Łukasz Watzenrode – wuj Kopernika, władający krainą, gdy ta była już księstwem pod skrzydłami Korony (po klęsce Krzyżaków w 1466 r.). I wreszcie książę poetów polskich – Ignacy Krasicki, ostatni biskup wolnej Warmii (w 1772 r. państewko wchłonęły zaborcze Prusy).

To za jego sprawą o Lidzbarku z wypiekami na twarzach rozprawiano na dworach Europy. Że zwariowany du­chowny zbudował w mieście treibhaus (cieplarnię), gdzie zimą rosną poziomki, a obok niego teatr otoczo­ny rzeźbami godnymi Donatella. I te ogrody! Pełne fon­tann, rzeczułek, kanałów. Jak w Wenecji – nic, tylko wskoczyć do gondoli!

Dziś musi mi wystarczyć kajak. Chwytam wiosło i niesiony nurtem Łyny kłaniam się mijanym sta­ruszkom. Dębom, bukom, klonom. Pomnikowe drybla­sy (pozostałość romantycznego ogrodu w stylu angielskim z XVIII w.) ciągną się wzdłuż bulwarów, ocieniając plątaninę ścieżek, amfiteatr i taras widoko­wy. Woda i liście szumią w kojącym duecie.

Nieoczekiwanie wplata się weń melodia skrzypiec. Dostrzegam grupkę muzyków grających walca u stóp klasycystyczno­-barokowego pawilonu ogrodowego. – Niegdyś rosły tu róże i przezroczyste jabłka astra­chańskie, a dziś rozkwita kultura: poezja, rzeźba, ma­larstwo – opowiada Ewa Sporek, uczestniczka warsz­tatów muzycznych organizowanych cyklicznie pod dachem oranżerii. – Cóż, sztukę trzeba pielęgnować jak rośliny! – śmieje się i dodaje: – My robimy to w du­chu nieśpieszności.

W końcu Lidzbark Warmiński na­leży do Cittàslow, Międzynarodowej Sieci Miast Do­brego Życia. Nasze idee? Harmonijny rozwój w zgodzie z przyrodą i lokalną tradycją. Spójrz na nasze logo! – Wskazuje ikonkę ze ślimakiem dźwigającym minia­turowe kamieniczki. – Moje miasto najlepiej zwiedza się w tempie winniczka.

Warmińskie dzyndzałki

Idę za radą. Obieram kurs na strzelistą wieżę XIV­-wiecznej kolegiaty pw. Świętych Apostołów Pio­tra i Pawła. Przechodzę przez gotycką Wysoką Bramę i znikam w wąwozach brukowanych uliczek starówki. Na lewo XIX­-wieczne kamienice wdzięczące się klasycystycznym detalem. Na prawo klasyka PRL­-u – to­porne bloki wzniesione na powojennych gruzach (mia­sto niemal w całości zdemolowała sowiecka artyleria).

Szczęśliwie z pożogi 1945 r. ocalała perełka architektury protestanckiej na Warmii – drewniany kościół o smukłych arkadowych wieżach. Sypnął nań hojnie talarami sam król Prus – Fryderyk Wilhelm III. Niegdyś należał do ewangelików – dziś modlą się w nim wyznawcy prawosławia. U jego drzwi woń ka­dzidła miesza się z obłędnym zapachem plińców (plac­ków ziemniaczanych), unoszącym się z pobliskiej świą­tyni warmińskich przysmaków – restauracji Huba.

Kosztuję tam dzyndzałków z hreczką (pierożków z kaszą gryczaną) w doborowym towarzystwie napo­leońskich żołnierzy – rekonstruktorów bitwy pod Lidzbarkiem (w 1807 r. na miejskich błoniach wojska Bonapartego starły się z siłami Prus i Rosji). Rankiem ćwiczą w huku wystrzałów, wdychając gryzące opary palonego prochu. A popołudniami inhalują się zdrową mgiełką lidzbarskich solanek. – Lada chwila miasto zyska status uzdrowiska! – mówią z dumą. Przekonują, że chlorkowo­sodowa woda z lokalnych jurajskich ujęć jest równie cenna, co zabytki. Świad­czą o tym imponujące inwestycje.

Wędruję wzdłuż 100-­metrowej tężni spowitej jodko­wym obłoczkiem, zaglądam do groty solnej nad Żabim Stawem. W końcu kosztuję ciurkającej z kranu Wody Żywej. – Do dna! I na drugą nóżkę! – zachęca roześmia­ny kuracjusz, przekonując, że słonawy napitek zapew­nia nieśmiertelność. Jeden warunek: trzeba na zawsze pozostać w miasteczku. Żywot wieczny w Lidzbarku? Wniebowzięty spoglądam na kuszące basenami pobli­skie Termy Warmińskie, sunące Łyną kajaki, niknące w lesie ścieżki rowerowe. Taki raj to ja rozumiem!

Lidzbark Warmiński – informacje praktyczne

Nocleg

Znajdujący się na przedzamczu Hotel Krasicki to zabytkowe wnętrza z gotyckim i barokowym detalem nawiązującym do wybitnych rezydentów lidzbarskiego zamku: Krasickiego i Kopernika. Od 475 zł, ze śniadaniem.

Jedzenie

• Restauracja Huba nieopodal ratusza serwuje warmińską klasykę – zupę rybną z lanymi kluskami z dorsza (15 zł) czy jukę (schab nadziewany grzybami i warzywami, 46 zł).
• Zaś na smażoną sielawę czy miętusa warto wpaść do Neptuna – rybnego bistra w sercu starówki.

Atrakcje Lidzbarka Warmińskiego

• Zamek Biskupów Warmińskich – jeden z najważniejszych gotyckich zabytków w Europie (w odróżnieniu od twierdzy w Malborku nie uległ zniszczeniu w czasie wojny) – jest dziś siedzibą Muzeum Warmińskiego. W jego zbiorach m.in. kolekcja sztuki gotyckiej oraz obrazy polskich malarzy I poł. XX w. (choćby Witkacego czy Jacka Malczewskiego). Bilety: 38/25 zł).
• Spacerując po starówce, zobaczymy drewnianą cerkiew prawosławną (dawny kościół ewangelicki zbudowany w latach 1818–1823), 4-piętrową Wysoką Bramę z XV w. oraz gotycką kolegiatę z 70-metrową wieżą zwieńczoną figurą św. Michała Archanioła. Przypominająca pałacyk klasycystyczno-barokowa oranżeria z XVIII w. jest pozostałością założenia parkowo-ogrodowego obsadzonego egzotyczną florą przez biskupa Ignacego Krasickiego.

Przypomnijmy, że Lidzbark Warmiński został nagrodzony tytułem „Cudu Polski 2024” w plebiscycie magazynu National Geographic Traveler. Łącznie o miano „nowego cudu” walczyły trzy miejsca z woj. warmińsko-mazurskiego. Wśród nominowanych – oprócz dawnej stolicy Warmii – znalazły się także Mazurska Pętla Rowerowa oraz Kortosfera w Olsztynie.

Pełna lista zwycięzców plebiscytu Cuda Polski 2024:

• Dolnośląskie – Twierdza Srebrna Góra;
• Kujawsko-Pomorskie – Pałace w Ostromecku;
• Lubelskie – Chełmskie Podziemia Kredowe;
• Lubuskie – Park Dworski w Iłowej;
• Łódzkie – Centralne Muzeum Włókiennictwa z Łódzkim Parkiem Kultury Miejskiej;
• Małopolskie – Zamek w Muszynie;
• Mazowieckie – Wzgórze Tumskie w Płocku;
• Opolskie – Fabryka Robotów w Mosznej;
• Podkarpackie – Zamek w Łańcucie;
• Podlaskie – Prawosławny skit w Odrynkach;
• Pomorskie – Bory Tucholskie;
• Śląskie – Bielsko-Biała;
• Świętokrzyskie – Muzeum Archeologiczne w Wiślicy;
• Warmińsko-Mazurskie – Lidzbark Warmiński;
• Wielkopolskie – Pyzdry;
• Zachodniopomorskie – Darłowo.

Źródło: National Geographic Traveler.