Poleski Park Narodowy to gratka dla miłośników przyrody. Znajdziemy tu jeziora, mokradła i drewniane kładki

W tym artykule:

1. Gdzie jest Poleski Park Narodowy?
2. Powierzchnia Poleskiego Parku Narodowego
3. Historia Poleskiego Parku Narodowego
4. Fauna Poleskiego Parku Narodowego
5. Flora Poleskiego Parku Narodowego
6. Atrakcje Poleskiego Parku Narodowego

Niektóre z bagiennych obszarów Poleskiego Parku Narodowego zaczęły rozwijać się po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia. Sama koncepcja utworzenia obszaru chronionego w tym miejscu ma ponad 100 lat, ale udało się to zrobić dopiero w 1990 roku. Mówimy tu zatem o jednym z najmłodszych ze wszystkich 23 parków narodowych w Polsce. Dla porównania, Wielkopolski Park Narodowy powstał w 1957 roku, a Tatrzański Park Narodowy – w 1955 roku.

Gdzie jest Poleski Park Narodowy?

Poleski Park Narodowy, którego symbolem jest żuraw, rozciąga się w województwie lubelskim, w polskiej części Polesia. Swoim obszarem obejmuje nie tylko naturalne kompleksy leśne z cennymi okazami flory i fauny, ale także bagna, torfowiska i jeziora krasowe.

Park jest położony w obrębie Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej. Niemal cały teren zajmują równiny torfowe. Płaską powierzchnię zaburza jedynie niewielki wapienny garb w pobliżu Woli Wereszczyńskiej (centralna część parku) i garb kredowego podłoża na południu. Na północy równinne tereny ogranicza ciąg moren pochodzących z okresu zlodowacenia środkowopolskiego.

Powierzchnia Poleskiego Parku Narodowego

Park zajmuje powierzchnię 9760,29 ha, a jego otulina – 13702,77 ha. Ścisłej ochronie podlega obszar o powierzchni 116,58 ha. Pod względem powierzchni Poleski Park Narodowy plasuje się na jedenastym miejscu w zestawieniu 23 polskich parków narodowych. Dla porównania, największy park narodowy w Polsce (ten tytuł dzierży Biebrzański Park Narodowy) zajmuje powierzchnię 59223 ha.

Historia Poleskiego Parku Narodowego

Jako pierwszy pomysł utworzenia parku narodowego na polskim obszarze Polesia wysunął w 1933 roku profesor Władysław Szafera, jeden ze światowych pionierów ochrony przyrody. Polski botanik postulował o objęcie ochroną części Polesia, która dziś znajduje się na terenie Białorusi. 21 lat później temat powrócił za sprawą profesora Tadeusza Wilgata. W tamtym czasie trwała już budowa kanału Wieprz-Krzna. Najdłuższy kanał w Polsce miał uzdrowić rolnictwo, a okazał się narzędziem destrukcji lubelskiej fauny i flory.

Najstarszy park narodowy w Polsce ma 92 lata. Powstał dzięki niezwykłemu uczonemu

Za najstarszy park narodowy w Polsce trzeba uznać Pieniński Park Narodowy. Na drugim miejscu jest Białowieski Park Narodowy. Oba powstały przy udziale prof. Władysława Szafera.

Koncepcję objęcia ochroną obecnych obszarów parku zawdzięczamy profesorowi Dominikowi Fijałkowskiemu. Botanik działający na rzecz ochrony przyrody wysunął pionierski projekt ochrony terenów wodno-torfowiskowych. Jego koncepcja zakładała utworzenie obszaru chronionego o nazwie Wytycki Park Narodowy, zajmującego powierzchnię 30 kilometrów kwadratowych.

Utworzenie czterech rezerwatów przyrody

W związku z inwestycjami prowadzonymi na Polesiu, plany ulegały nieustannym zmianom. W 1961 roku sfinalizowano budowę kanału Wieprz-Krzna, a w latach 70. zaczęto wydobywać węgiel kamienny w ramach Lubelskiego Zagłębia Węglowego. Przyrodnicy mieli więc ręce pełne roboty, bo ocalić najcenniejsze obiekty przyrodnicze.

Nie udało im się zapobiec melioracji, osuszaniu i przekształceniu na użytki zielone kompleksu Krowiego Bagna, ale dzięki staraniom profesora Fijałkowskiego utworzono cztery rezerwaty przyrody:

• Durne Bagno (powstał w 1966 roku na terenie o powierzchni 213,2 ha),
• Jezioro Moszne (powstał w 1974 roku na terenie o powierzchni 205,12 ha),
• Jezioro Długie (powstał w 1978 roku na terenie o powierzchni 640,48 ha),
• Torfowisko Orłowskie (powstał w 1982 roku na terenie o powierzchni 671,73 ha).

Na mocy zarządzenia ministra leśnictwa i przemysłu drzewnego z 23 sierpnia 1982 roku obszar rezerwatu Jezioro Długie został powiększony o 54,45 ha.

Utworzenie parku narodowego

W 1987 roku do Ministerstwa Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych trafił wniosek o utworzenie parku narodowego. Rozporządzenie w tej sprawie Rada Ministrów wydała 1 maja 1990 roku. Na jego mocy powstał Poleski Park Narodowy, obejmujący obszar 4813,35 ha.

Rok później do ministra ochrony środowiska zasobów naturalnych i leśnictwa trafił projekt poszerzenia granic obszaru chronionego do zlewni Piwonii i Włodawki. Takie działanie miało umożliwić kontrolę stosunków wodnych na terenie parku, co z kolei miało posłużyć zachowaniu jego walorów przyrodniczych. Projekt uwzględniał także utworzenie rezerwatu Bagno Bubnów o powierzchni 1600 ha. 1 lutego 1994 roku obszar chroniony powiększono do 9647,73 ha. Park otrzymał strefę ochronną rozciągającą się na terenie o powierzchni 13624,25 ha.

Fauna Poleskiego Parku Narodowego

Park cechuje się dużą różnorodnością gatunkową zwierząt, co wynika z dużej ilości różnorodnych siedlisk występujących na jego obszarze. W Poleskim Parku Narodowym stwierdzono występowanie około 290 gatunków kręgowców, z których wiele podlega ochronie.

Gady

Jednym z największych naturalnych skarbów parku są gady. Gromada ta jest reprezentowana przez siedem gatunków. Wśród nich jest żółw błotny – gatunek reliktowy, zaliczany w Polsce do najbardziej zagrożonych wyginięciem gadów.

W parku żyją trzy gatunki węży: gniewosz plamisty, zaskroniec zwyczajny i żmija zygzakowata. Ta ostatnia występuje przede wszystkim w ubarwieniu brunatnym, ze słabo zaznaczoną wstęgą. Jaszczurki są reprezentowane przez padalca, zwinkę i żyworódkę.

Płazy

Gromada płazów liczy sobie trzynaście gatunków. Najliczniej w parku występują żaby brunatne i żaby zielone. Oprócz nich spotkać można także między innymi rzadką ropuchę paskówkę, grzebiuszkę ziemną, traszkę grzebieniastą i zwyczajną.

Ptaki

Poleski Park Narodowy obfituje w ptactwo. Występuje tam około dwustu gatunków ptaków, z czego około sto pięćdziesiąt to gatunki lęgowe. Wśród nich należy wymienić gatunki rzadkie, jak czapla nadobna i czapla biała. Jednym z najliczniejszych jest bąk, którego populacja osiąga tam największe zagęszczenie w skali całego kraju.

Ssaki

Ssaki w Poleskim Parku Narodowym są reprezentowane przez 48 gatunków. Najliczniejsze są gryzonie (18 gatunków). Jednym z ciekawszych przedstawicieli tego rzędu jest bóbr, sprowadzony na teren parku w 1992 roku.

Wśród drapieżników należy wymienić gronostaja europejskiego, łasicę pospolitą, wydrę europejską, kunę leśną i domową. Z kopytnych najliczniej występuje sarna europejska.

Bezkręgowce

Bezkręgowce stanowią najsłabiej poznaną grupę zwierząt zamieszkujących park. Występuje tam kilka cennych gatunków motyli, jak choćby modraszek telejus i przeplatka aurinia. Prawdziwymi unikatami są trzy gatunki mrówek, które stanowią relikt polodowcowy.

Flora Poleskiego Parku Narodowego

W Poleskim Parku Narodowym wyróżnia się 208 zespołów roślinnych. 30 z nich to zespoły leśne i zaroślowe. Reszta to formacje nieleśne. Wśród najbardziej charakterystycznych dla tego miejsca zbiorowisk należy wymienić torfowiska – niskie, przejściowe i wysokie. Lasy to przede wszystkim brzeziny bagienne, olsy i ubogie bory sosnowe.

Bogata roślinność parku obejmuje gatunki typowe dla terenów bagiennych i podmokłych. Występuje tam ponad tysiąc gatunków naczyniowych, w tym 170 rzadkich. 81 podlega ochronie, 15 znajduje się w „Polskiej czerwonej księdze roślin”.

Dominują gatunki flory północnej z reliktami epoki lodowcowej: wierzba lapońska, wierzba borówkolistna i brzoza niska. Wśród gatunków północnych należy wymienić także gnidosza królewskiego, rosiczkę długolistną i turzycę bagienną. Z rzadkich gatunków flory atlantyckiej warto wymienić między innymi wąkrotę zwyczajną i wywłócznika skrętoległego.

Atrakcje Poleskiego Parku Narodowego

Obszar Poleskiego Parku Narodowego rozciąga się na niedostępnym i słabo zaludnionym terenie. Próżno szukać tam wielu zabytków i innych obiektów kulturowych. Nie oznacza to jednak, że to malownicze miejsce nie oferuje żadnych atrakcji. Przeciwnie, tych jest całkiem sporo.

Szlaki piesze

Na terenie parku wytyczono wiele szlaków pieszych, większość w formie ścieżek dydaktycznych. Część z nich wiedzie drewnianymi kładkami. Nie można z nich schodzić, co wynika nie tylko z podmokłej charakterystyki podłoża, ale także z konieczności ochrony cennej przyrody. Poniżej wymieniamy kilka ciekawych szlaków.

• Ścieżka „Dąb Dominik” – mierzy około 2,5 km w wariancie krótszym i ok. 3,5 km w wariancie dłuższym. Można z niej zobaczyć zarastające Jezioro Moszne, bór bagienny, ols kępkowo-dolinkowy, lasy grądowe i torfianki. Z ciekawszych gatunków zwierząt i roślin, które występują wzdłuż ścieżki, to między innymi bóbr, łoś, żuraw i owadożerne rosiczki.
• Ścieżka dydaktyczna „Czahary” – mierzy około 6,5 km długości. Ze ścieżki można podziwiać Bagno Bubnów, czyli największe torfowisko w parku. Inne atrakcje to rozlewisko w Zastawiu, gdzie koncentrują się żurawie przed odlotem i łąki trzęślicowe. Występują tam gatunki takie jak łoś, jeleń szlachetny, żuraw i kszyk.
• Ścieżka „Spławy” – mierzy około 7,5 km długości. Tamtejsze atrakcje to między innymi Jezioro Łukie (największe na terenie parku), torfowisko przejściowe „Spławy”, brzeziny bagienne i skrzypy bagienne. Gniazdują tam bieliki. Oprócz nich występują także łabędzie nieme, czaple białe, żurawie, łosie i żółwie błotne.

Trasy rowerowe

Coś dla siebie znajdą tam także miłośnicy dwóch kółek. Warto wybrać się na EKO-SZLAK „URZULIN-PEREHOD”. Trasa o długości ok. 23 km łączy wszystkie ścieżki przyrodnicze parku i umożliwia poznanie najatrakcyjniejszych obszarów.

Ośrodek Ochrony Żółwia Błotnego

Dla odwiedzających udostępniono także ośrodek, w którym inkubowane są żółwie błotne. Młode osobniki są tam hodowane w sezonie zimowym. Wraz z nastaniem wiosny, wypuszcza się je do naturalnych siedlisk.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.