Pomnik Tadeusza Kościuszki nie stoi wyłącznie na Wawelu. Wielkiego bohatera upamiętniono w wielu miastach na świecie

Spis treści:

1. Pomnik Tadeusza Kościuszki na Wawelu
2. Pomnik Tadeusza Kościuszki w Katowicach
3. Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sosnowcu
4. Pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi

Trudno wskazać, w ilu miastach wzniesiono pomnik ku pamięci Tadeusza Kościuszki, a należy podkreślić, że wybitnego przywódcę upamiętnia się nie tylko w naszym kraju. Na świecie stoi ponad 200 monumentów Kościuszki. Można je podziwiać m.in. we Francji, w Szwajcarii, Stanach Zjednoczonych i Australii. Naprawdę trudno wskazać drugą osobę, która została aż tak szeroko upamiętniona. Poniżej przybliżamy historię czterech pomników naszego bohatera narodowego.

Pomnik Tadeusza Kościuszki na Wawelu

Najsłynniejszy pomnik Tadeusza Kościuszki znajduje się w Krakowie. Monument powstał z inicjatywy Towarzystwa im. Tadeusza Kościuszki i jest wspólnym dziełem kilku osób. Rzeźbiarz Leonard Marconi wykonał pomniejszony projekt. Antoni Popiel i Giovani Giovanetti wykonali model naturalnej wielkości. W 1900 roku, w zakładach firmy Władysław Dedrzeński i Spółka z Pogórza, powstał odlew z brązu.

Pomnik w założeniu miał stanąć na Rynku Głównym, jednak władza nie wyraziła na to zgody. W rezultacie dzieło przedstawiające Kościuszkę na koniu, uchwyconego w momencie wymarszu z Krakowa na bitwę pod Racławicami, przez długi czas było przechowywane w magazynie. Później pomnik zdobił dziedziniec przy budynku straży pożarnej. Dopiero w 1921 roku stanął na wawelskim bastionie króla Władysława IV Wazy.

17 lutego 1940 roku pomnik został zniszczony przez Niemców. Po wojnie strona niemiecka podjęła się jego rekonstrukcji. Był to jedyny monument w Polsce, który doczekał się odbudowy sfinansowanej przez Niemców. Na swoje miejsce powrócił w 1960 roku, jako dar mieszkańców Drezna dla Krakowa.

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Katowicach

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Katowicach został umieszczony w parku jego imienia, który w 1922 roku powstał na miejscu lasku miejskiego. Medalion z wizerunkiem przywódcy insurekcji z 1794 roku i płytę pamiątkową ufundowali mieszkańcy miasta. Umieszczono je na dawnej wieży Bismarcka, wzniesionej w 1903 roku. Uroczyste odsłonięcie pomnika nastąpiło 22 września 1925 roku.

Osiem lat później wieżę rozebrano, a tablicę i medalion umieszczono na obelisku w centralnej części parku. Po wybuchu II wojny światowej, elementy pomnika zostały ukryte. Dopiero w drugiej połowie lat 40. XX wieku umieszczono je na nowym obelisku, który wzniesiono przy wejściu do parku.

Pomnik stał tam do końca lat 60. XX wieku. Podczas przebudowy alei Górnośląskiej, został rozebrany. Po zakończeniu prac stanął w głębi parku, gdzie znajduje się do dziś.

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Sosnowcu

Sosnowiecki pomnik Tadeusza Kościuszki stanął na małym placu w pobliżu zabudowań „Rurkowni Huldczyńskiego”, zakładu specjalizującego się w produkcji rur. Uroczyste odsłonięcie monumentu odbyło się 14 października 1917 roku, w przeddzień setnej rocznicy śmierci bohatera narodowego. Ceremonię poprzedziła msza święta, która odbyła się w kościele pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Po zakończeniu nabożeństwa, tłum sosnowiczan z patriotycznymi flagami i transparentami wymaszerował spod katedry i przy akompaniamencie orkiestry dętej pomaszerował. Po odsłonięciu pomnika, przy którym od rana wartowali harcerze, niewielki plac, który wcześniej był odnogą ulicy 3 Maja, przemianowano na plac Tadeusza Kościuszki.

Odsłonięty pomnik miał formę cokołu z nadbudową, na której ustawiono popiersie Kościuszki i figurę orła. Wkrótce po ceremonii stwierdzono, że monument wzniesiony za zgodą Niemców jest ciosem wymierzonym w patriotyczne uczucia Polaków. Znawcy ornitologii doszli do wniosku, że ptak nie jest orłem, a sokołem. Zwrócono też uwagę na jego skrzydła – opuszczone, nie wzniesione do lotu ku wolności. W związku z tym, figura „orła” wkrótce została wymieniona.

W 1939 roku sosnowiecki pomnik Tadeusza Kościuszki został zrzucony z cokołu. Na polecenie Niemców, na plac podjechała masywna platforma, ciągnięta przez dwa konie. Woźnica zarzucił powróz na popiersie i gdy otrzymał sygnał, pogonił konie batem. Górna część pomnika upadła na ziemię. Resztę zniszczono ciężkimi młotami i kilofami. Dwa dni później na plac wysypano piasek. Pomnik wrócił na swoje miejsce dopiero w 1983 roku.

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Łodzi

Decyzja o budowie łódzkiego pomnika Tadeusza Kościuszki została podjęta 15 października 1917 roku, podczas uroczystego posiedzenia Rady Miejskiej Łodzi. Tamtego dnia zadecydowano również o nazwaniu umieniem naczelnika drugiej reprezentacyjnej ulicy miasta (równoległej do Piotrkowskiej). Monument miał stanąć u zbiegu ul. św. Andrzeja i al. Kościuszki. Finalnie skończyło się na planowaniu. Do pomysłu wrócono dopiero w 1918 roku. Ustalono wówczas, że miejscem usytuowania pomnika będzie plac Wolności.

W 1921 roku ogłoszono konkurs na projekt pomnika. Żadna z przedstawionych prac nie została zakwalifikowana do wykonania. Kolejny ogłoszono w 1923 roku. Wybrano projekt Władysława Czaplińskiego, a jako miejsce ustawienia pomnika wskazano park na Zdrowiu, który miał zostać przemianowany na Park Ludowy im. Tadeusza Kościuszki. Jednak pod wpływem sprzeciwu Wiktora Groszkowskiego, wiceprezydenta miasta, nie doszło do jego realizacji. Kolejny konkurs rozstrzygnięto trzy lata później. Wybrano pracę Mieczysława Lubelskiego. 3 maja 1927 roku położono kamień węgielny pod budowę. Prace trwały niemal cztery lata. 14 grudnia 1930 roku nastąpiło uroczyste odsłonięcie pomnika.

W 1939 roku, po aneksji zachodnich województw, III Rzesza zadecydowała o wyburzeniu pomnika. Niemcy podpiłowali figurę Kościuszki u podstawy, następnie założyli na nią stalowe liny, które przyczepili do samochodów ciężarowych. Udało im się jedynie wygiąć statuę. Żeby dokonać dzieła zniszczenia, pod cokołem umieścili ładunki wybuchowe. Okazały się za słabe. W obliczu niepowodzenia, zmusili łodzian żydowskiego pochodzenia do rozbicia posągu ciężkimi młotami. Rok później na miejscu pomnika bohatera narodowego stanął obelisk ze swastyką. W 1956 roku zadecydowano o odbudowie pomnika Kościuszki. Ceremonia odsłonięcia odbyła się 21 lipca 1960 roku.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.