Sankt-Petersburg. Piotrogród. Leningrad - miasto trojga imion

Petersburg jest wymyślny i teatralny, nieco przytłaczający swoją scenografią. To miasto szerokich arterii, rozległych parków, imponujących pałaców i 600 mostów. Fasady większości budynków pomalowano kolorowymi farbami, by wydobyć architekturę z mroku mgieł i ciemności północnego krajobrazu.
Stolica Rosyjskiego Baletu
Balet Petersburski jest jednym z najbardziej znanych na świecie, a jego tradycje sięgają 1738 r., wówczas bowiem powstała Carska Szkoła Baletu. Kolejni władcy pielęgnowali balet na swoich dworach, zapraszali wybitnych francuskich pedagogów i choreografów. Obecnie w Petersburgu działają cztery teatry operowe: Maryjski, Musorgskiego i dwie sceny prywatne. Tradycje petersburskiej szkoły baletowej kultywuje m.in. założony w 1859 r. Teatr Maryjski, na scenie którego oprócz baletu Maryjskiego (Baletu im. Kirowa) można oglądać opery i przedstawienia teatralne. Bilety na spektakle najlepiej zarezerwować przez internet (www.mariinsky.ru), np. bilety na balet Romeo i Julia kosztują 1 500–4 300 rubli (153–440 zł).
I DZIEŃ
1. Fundamenty Petersburga
Wędrówkę po mieście rozpoczynamy od Domku Piotra I, drewnianej chatki na Wyspie Pietrogrodzkiej. Przez sześć lat mieszkał tu car, nadzorując budowę Petersburga. Chatka z bali stoi wewnątrz ochraniającego ją większego budynku, w którym mieści się też muzeum przybliżające historię powstawania miasta. Nieopodal domu Piotra jest zacumowany krążownik Aurora (obecnie Muzeum Rewolucji). Z jego działa 25 października 1917 r. o godz. 21.40 oddano strzał będący sygnałem do szturmu na Pałac Zimowy.

2. W Twierdzy Pietropawłowskiej
Wzdłuż wybrzeża Newy idziemy w kierunku Twierdzy Pietropawłowskiej, najstarszej budowli miasta. Do rewolucji październikowej trzymano w niej więźniów politycznych. Byli wśród nich m.in.: dekabryści, Dostojewski, Gorki, Trocki.
Symbolem twierdzy, carskiej władzy i samego miasta jest zakończony 122-metrową iglicą Sobór śś. Piotra i Pawła. Wnętrze świątyni przytłacza barokowymi złoceniami. W białych marmurowych sarkofagach spoczywają rosyjscy carowie (od czasów Piotra I) i ich rodziny.
3. Na drugim brzegu
Wysiadamy na stacji „Vasileostrovskaja” przy Srednim Prospekcie, skąd przechodzimy na cypel Wyspy Wasilewskiej, gdzie Newa jest najszersza. Tonąca w zieleni i spokojniejsza od reszty miasta wyspa sprzyja spacerom. Dobrym miejscem na odpoczynek są kawiarnie otaczające prospekt Bolszoj.
W XIX w. na Wyspie Wasilewskiej mieszkali przedstawiciele klasy średniej, z tamtych czasów pochodzi wiele ciekawych kamienic. Godne uwagi zabytki – Akademia Sztuk Pięknych, Pałac Mienszykowa, gmachy kolegiów, Akademia Nauk i muzeum Kunstkamera – znajdują się na południowym brzegu.
4. Pomnik Piotra I
Mostem Dworcowym przechodzimy na wybrzeże pałacowe. Skręcamy w prawo (w kierunku zachodnim). Mijamy jasny budynek, który podobnie jak twierdza, jest zwieńczony złotą iglicą. To kolejny ośrodek carskiej władzy, Admiralicja. Wkrótce ukazuje się nam Jeździec Miedziany, który z granitowej skały wzbija się w niebo. Pomnik Piotra I, dłuta Etienne Falconeta, ufundowała w 1782 r. caryca Katarzyna II. Na południe od placu Dekabrystów wznosi się monumentalny sobór św. Izaaka zbudowany w 1858 r. Pod złotą kopułą kryje się bogate wnętrze udostępnione do zwiedzania jako muzeum. Powszechny zachwyt budzą kolumny z malachitu, granitu mozaikowe ikony i zdobione półszlachetnymi kamieniami ściany. Z galerii widokowej pod kopułą roztacza się najpiękniejsza panorama miasta. Stąd cały „Piter” widać jak na dłoni.

5. Rosyjska Arka
Przez Admiraltiejskij Prospekt, wzdłuż Sadu Aleksandrowskiego, dochodzimy do serca grodu Piotrowego. Przed nami plac Pałacowy, który był sceną wielu wydarzeń historycznych. Na środku stoi kolumna z czerwonego granitu wzniesiona na cześć cara Aleksandra I.
Z jednej strony plac jest zamknięty półkoliście klasycystycznym gmachem Sztabu Generalnego, z drugiej barokowym Pałacem Zimowym wzniesionym w 1754 r.. W Pałacu Zimowym mieści się Ermitaż, jedno z największych (ponad 3 mln dzieł) muzeów świata. Zbiory sztuki zachodnioeuropejskiej zaczęła gromadzić caryca Katarzyna II (obecnie zajmują 5 budynków), a car Mikołaj II w 1852 r. udostępnił je zwiedzającym.

Noc nad Newą
Pomiędzy 1.00 a 4.00 są podnoszone cztery mosty na Newie aby mogły przepłynąć statki transportowe. Dokładne godziny podnoszenia są wypisane przy każdym wjeździe na most. Największe tłumy gromadzą się przy moście Dworcowym.

2 DZIEŃ
Spacerując po Petersburgu, trudno uwierzyć, że jeszcze przed trzema wiekami były tu bagna i moczary.
To kosmopolityczne i gościnne miasto nie wybacza turystom pośpiechu. Swe piękno odkrywa tylko przed tymi, którzy potrafią je smakować.
1. Ławra Aleksandra Newskiego
Jeśli drugim dniem pobytu jest niedziela, to warto pojechać na poranne nabożeństwo do ławry Aleksandra Newskiego (siedziba patriarchy Petersburga). Monastyr został założony w 1713 r. przez cara Piotra I w miejscu zwycięskiej bitwy stoczonej w 1240 r. przez wojska księcia nowogrodzkiego Aleksandra ze Szwedami. Zespół klasztorny składa się z m.in.: barokowej cerkwi Zwiastowania i klasycystycznego soboru Świętej Trójcy. W cerkwi usłyszymy piękne śpiewy wywołujące tajemniczy nastrój. Tłumy wiernych przybywają, by oddać hołd relikwiom Newskiego (po prawej stronie od ikonostasu), którego w Rosji czci się jako świętego. Na terenach przyklasztornych mieszczą się trzy cmentarze: Łazarza, Mikołajewski i Tichwinski. Na tej ostatniej nekropolii spoczywają znane osobistości, np.: Piotr Czajkowski, Modest Musorgski, Nikołaj Rymski-Korsakow i Fiodor Dostojewski.
2. Oś miasta
Z ławry jedziemy metrem na stację Majakowskaja, (ozdabia ją mozaika przedstawiającą poetę). Po wyjściu na zewnątrz znajdujemy się na Płoszczad’ Wosstanija, gdzie rozpoczyna się główna arteria Petersburga: Newski Prospekt. Długi na 4,5 km stanowi ścisłe centrum miasta. Prospekt jest otoczony XVIII- i XIX--wiecznymi kamienicami (nieliczne budowle pochodzą z czasów radzieckich). Mieszczą się w nich najdroższe hotele, sklepy, kawiarnie, puby i restauracje. Na zakupy warto wstąpić do domu towarowego Gostinnyj Dwor, jednego z najstarszych krytych pasaży na świecie, lub do delikatesów Jelisiejewów założonych na początku XIX stulecia. Reprezentacyjna ulica miasta kończy się przy Pałacu Admiralicji. Idąc prosto w kierunku północnym, dochodzimy do soboru Kazańskiego, świątyni zainspirowanej bazyliką św. Piotra w Rzymie, która otacza kolumnadą plac Kazański. W majestatycznych wnętrzach soboru wystawiona jest słynna ikona Matki Boskiej Kazańskiej. W czasach komunizmu mieściło się tu Muzeum Ateizmu i Religii.
3. Świątynia z bajki
Z Placu Kazańskiego idziemy prosto wzdłuż kanału Gribojedowa (po lewej secesyjna kamienica Singera). Przed nami malownicza cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego (Spas-na-Krowi). Świątynię zbudowano w miejscu, gdzie zabito cara Aleksandra II. W środku zachowany jest fragment bruku, na którym w 1881 r. car stracił życie. Bajkowy wygląd cerkiew zawdzięcza kamieniom dekoracyjnym użytym do budowy. Było ich 20 rodzajów m.in.: jaspis, rodnit, porfir, włoski marmur. Wnętrze soboru zdobią misternie wykonane mozaiki.

4. W Muzeum Rosyjskim
Przy ulicy Inżeniernaja odchodzącej w bok od kanału Gribojedowa wznosi się Pałac Michajłowski, główny budynek Państwowego Muzeum Rosyjskiego. W galerii znajduje się jeden z największych w Rosji zbiorów sztuki rosyjskiej. Zobaczymy tu zarówno akademickie malarstwo z połowy XIX w., jak i awangardę XX w. Na szczególną uwagę zasługuje dział z ikonami szczycący się najwspanialszymi obrazami tego malarstwa, z monumentalnymi dziełami Rublowa włącznie. Do tradycji ikony nawiązują też płótna Kazimierza Malewicza. Po dużej dawce kultury warto nabrać oddechu. Przyjemny spacer można odbyć, idąc w stronę kanału Fontanki, a następnie w kierunku Newy. Dojdziemy do Pola Marsowego, pod którego murawą kryją się mogiły ofiar rewolucji 1917 r. i wojny domowej. Po prawej stronie rozpościera się Ogród Letni, niegdyś ulubione miejsce spotkań arystokracji.
Obyczajowe reformy Piotra Wielkiego Piotr I, car reformator, pragnął, aby Petersburg stał się metropolią na wzór zachodnioeuropejskich miast. Zaczął od zmiany obyczajów. Rozkazał bojarom golić brody, a ich żony uczył zachodnich tańców, zapoczątkował zwyczaj palenia tytoniu i picia kawy. Od dworzan wymagał noszenia niemieckich strojów i uczestniczenia w balach.
Śladami Mistrza
Fiodor Dostojewski w ciągu 28 lat spędzonych w Petersburgu ponaddwudziestokrotnie zmieniał adres. Przez pewien czas jego domem była kamienica przy placu Siennym. W tej zamieszkanej przez biedotę okolicy pisarz umiejscowił akcję Zbrodni i kary. Otaczające dzisiejszy plac czynszowe kamienice z przejściami między podwórkami przywołują klimat powieści. Przy ulicy Grażdańskiej stoi dom z tablicą informującą, że tu, wedle książki, mieszkał Raskolnikow.

Poza Miastem
Peterhof (30 km na zachód od Petersburga) – barokowy pałac carski zaprojektowany przez Piotra I, rozbudowany przez jego następczynię, carycę Elżbietę. Ozdobą dwóch rozległych parków otaczających pałac są 144 fontanny, cztery zabytkowe kaskady oraz kanał dochodzący do Zatoki Fińskiej.
Carskie Sioło (25 km na południe od miasta) szczyci się Wielkim Pałacem Jekaterynińskim zaprojektowanym przez Rastrellego dla carycy Elżbiety, rozbudowanym przez Camerona na zlecenie Katarzyny II. Wewnątrz podziw budzą: zrekonstruowana Bursztynowa Komnata wyłożona bursztynem i włoskimi mozaikami oraz Wielka Sala Tronowa, w której znajduje się kilkaset luster i przestronnych okien.
Nowogród Wielki (190 km na południe od Petersburga) – stary gród położony nad rzeką Wołchow z XI--wiecznym soborem św. Sofii. W środku znajduje się jeden z najstarszych ikonostasów w Rosji, na zewnątrz drzwi odlane w XII w. dla katedry w Płocku.
Kronsztad (wyspa 30 km za zachód od Petersburga) – ufortyfikowany port morski (miasto-twierdza). Wyspę oplata sieć kanałów i śluz. Na uwagę zasługują koszary z XVIII w., a także sobór morski z początku ubiegłego stulecia.