Wigierski Park Narodowy to bezcenny obszar przyrodniczy. Został wyróżniony przez Unię Ochrony Przyrody

W tym artykule:

1. Gdzie się znajduje Wigierski Park Narodowy?
2. Powierzchnia Wigierskiego Parku Narodowego
3. Historia Wigierskiego Parku Narodowego
4. Fauna i Flora Wigierskiego Parku Narodowego

Wigierski Park Narodowy należy do najwartościowszych obszarów przyrodniczych. Potwierdza to decyzja Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, która w 1975 roku, w ramach projektu „Aqua”, umieściła jezioro Wigry na liście najcenniejszych zbiorników wodnych świata. Należy jednak podkreślić, że WPN to nie tylko jedno z najgłębszych jezior w Polsce. Park obejmuje jeszcze czterdzieści jeden kolejnych naturalnych zbiorników, w tym suchary będące jednymi z największych „hydrologicznych osobliwości”.

Gdzie się znajduje Wigierski Park Narodowy?

Administracyjnie Wigierski Park Narodowy rozciąga się w północnej części województwa podlaskiego, na obszarze trzech powiatów: suwalskiego, sejneńskiego i augustowskiego. W ujęciu geograficznym, park narodowy, którego symbolem jest bóbr europejski, znajduje się na północnym skraju Puszczy Augustowskiej, czyli największego w skali niżu Europy zwartego kompleksu leśnego. WPN jest zlokalizowany w granicach Pojezierza Litewskiego i swoim zasięgiem obejmuje fragmenty trzech mezoregionów: Pojezierza Wschodniosuwalskiego, Pojezierza Zachodniosuwalskiego i Równiny Augustowskiej. Niemal cały jego obszar znajduje się w centralnej części dorzecza Czarnej Hańczy.

Powierzchnia Wigierskiego Parku Narodowego

Obszar Wigierskiego Parku Narodowego zajmuje powierzchnię 15085 ha, z czego pod ścisłą ochroną znajduje się teren o powierzchni ponad 1822 ha. Powierzchnia otuliny parku wynosi 11283,8 ha. Dla porównania, największy park narodowy w Polsce – Biebrzański PN – ma powierzchnię 59223 ha. Z kolei najmniejszy ze wszystkich dwudziestu trzech parków – Ojcowski Park Narodowy – zajmuje zaledwie 2145,6 ha.

Historia Wigierskiego Parku Narodowego

Wigierski Park Narodowy utworzono w 1989 roku. Jest zatem o rok starszy niż Poleski Park Narodowy. Trzeba jednak wspomnieć, że pierwsze próby objęcia ochroną jeziora Wigry i otaczającego je terenu sięgają lat 20. XX wieku. W 1921 roku profesor Kazimierz Kulwieć, przyrodnik i krajoznawca, omówił na forum Państwowej Komisji ochrony przyrody unikatowe walory tego miejsca. Trzy lata później botanik Bolesław Hryniewicki i hydrobiolog Alfred Lityński opracowali pierwszy projekt utworzenia rezerwatu Wigry. W ich zamyśle, obszar chroniony miał objąć jezioro wraz z otaczającym je pasem lasu o szerokości jednego kilometra, jednak ten pomysł nigdy nie doczekał się realizacji.

Rezerwat częściowy „Wigry”

Pierwszy obszar chroniony ustanowiono dopiero w 1931 roku. Krajobrazowo-florystyczny rezerwat częściowy „Wigry” objął Jezioro Białe Wigierskie i część obszaru półwyspu Węgieł. Łączna powierzchnia rezerwatu wyniosła około 500 ha. Rok później Dyrekcja Naczelna Lasów Państwowych wydała zalecenie utrzymania dotychczasowego charakteru krajobrazowego i podporządkowania zabiegów gospodarczych wymogom estetyki na obszarze wszystkich lasów wokół Wigier.

Kolejne rezerwaty częściowe

W 1959 roku utworzono rezerwat częściowy „Ostoja Bobrów Stary Folwark”. Ochroną objęto wówczas fragment jeziora Wigry i doliny Czarnej Hańczy. Trzy lata później powstał rezerwat „Ostoja Bobrów Zakąty”, otaczający obszar jeziora Klonek.

Pierwszy rezerwat ścisłej ochrony

W 1970 roku wyznaczono obszar ścisłej ochrony obejmujący suchar Wądołek wraz z fragmentem przylegającego lasu. Zadecydowały o tym walory niewielkiego ( bo mierzącego zaledwie 1 ha), ale głębokiego (15 m) śródleśnego zbiornika z pływającymi wyspami.

Powołanie Wigierskiego Parku Krajobrazowego

Przedstawiciele środowisk naukowych i społecznych nadal zabiegali o objęcie ochroną Wigier i otoczenia jeziora. W 1976 roku ich starania doprowadziły do utworzenia Wigierskiego Parku Krajobrazowego. Statusem obszaru chronionego objęto teren o powierzchni niemal 11 tysięcy ha. Z kolei strefa ochronna mierzyła prawie 2800 ha.

Co prawda zarówno wody, jak i lasy nadal pozostawały w użytku gospodarczym, jednak przepisy nakładały obowiązek dbania o walory naturalnych i kulturowych krajobrazów tego miejsca. W celu skutecznego egzekwowania prawa, w 1980 roku zatwierdzono plan zagospodarowania przestrzennego Wigierskiego Parku Krajobrazowego.

Rezerwaty przyrody

Pięć lat później wzmocniono ochronę przyrody na terenie parku, tworząc dziesięć rezerwatów ścisłych, których łączna powierzchnia wyniosła 385,58 ha. Był to kolejny ważny krok w pracach nad objęciem tego obszaru ochroną w ramach parku narodowego.

Powołanie Wigierskiego Parku Narodowego

W 1986 roku Wojewoda Suwalski wystąpił do ministerstwa z wnioskiem o utworzenie parku na terenie Wigier i obszaru otaczającego jezioro. Uzgodnienia w tej sprawie trwały niemal trzy lata. Powstało wówczas nadleśnictwo Wigierski Park z siedzibą w miejscowości Krzywe. Utworzono także Stację Doświadczalną Instytutu Badawczego Leśnictwa.

Decyzja o powołaniu Wigierskiego Parku Narodowego zapadła w czerwcu 1988 roku. Od 1 stycznia 1989 roku ochronie miał podlegać obszar o powierzchni 14840 ha. Na mocy nowelizacji rozporządzenia Rady Ministrów z 1997 roku powierzchnię parku zwiększono do 15085 ha.

Fauna i Flora Wigierskiego Parku Narodowego

WPN to niezwykle cenny przyrodniczo obszar, na którym występuje wiele unikatowych gatunków roślin i zwierząt.

Fauna

Na terenie parku stwierdzono występowanie około 1700 gatunków zwierząt, z czego 289 objętych jest ochroną prawną. Trzeba jednak wspomnieć, że skład współczesnej fauny jest skromniejszy niż występującej tam przed wiekami. Zadecydowało o tym wiele czynników, ale na pierwszym miejscu trzeba wymienić działalność człowieka. Zmniejszenie powierzchni lasów i ich gospodarcze przekształcanie, presja myśliwska i działalność kłusowników – to wszystko doprowadziło do zmniejszenia liczebności gatunków, zwłaszcza wśród dużych ssaków.

Sporadycznie można spotkać tam rysia, wilka, puchacza i głuszca. Dzięki objęciu ochroną, niektóre gatunki wyraźnie zwiększyły swoją liczebność. Do takich należy zaliczyć między innymi bobra europejskiego i kormorana czarnego.

Wśród bezkręgowców ochronie podlega przynajmniej 45 gatunków. Dotyczy to przede wszystkim trzmieli, motyli, ważek i mięczaków. Warto wspomnieć, że wśród bezkręgowców zamieszkujących park występuje osiem gatunków reliktowych: Pallasea quadrispinosa, Carabus menetriesi, Oeneis jutta, Harpagoxenus sublevis, Myrmica sulcinodis, Camponotus herculeanus, Formica aquilonia i Bombus jonellus.

Flora

Flora roślin naczyniowych WPN wciąż jeszcze nie została do końca poznana. Póki co opisano 998 taksonów należących do 100 rodzin. Najliczniej występują tam gatunki środkowoeuropejskie i borealne. Oprócz nich na terenie Wigierskiego Parku Narodowego można spotkać rośliny reprezentujące element południowo-syberyjski, arktyczny, atlantycki, śródziemnomorski i pontyjski.

75 taksonów roślin występujących w parku objęto ochroną gatunkową, z czego 61 podlega ochronie ścisłej, a 14 – częściowej. W parkowej florze 18 gatunków stanowiących relikt późnoglacjalny i postglacjalny. Należy tu wskazać choćby na brzozę niską, bażynę czarną i skalnicę torfowiskową.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.