Załęczański Park Krajobrazowy jest mało znany. Jednak to jeden z najciekawszych zakątków Łódzkiego

Spis treści:

1. Gdzie znajduje się Załęczański Park Krajobrazowy?
2. Charakterystyka Załęczańskiego Parku Krajobrazowego
3. Przyroda Załęczańskiego Parku Krajobrazowego
4. Fauna Załęczańskiego Parku Krajobrazowego
5. Atrakcje w Załęczańskim Parku Krajobrazowym

Wielki Łuk Warty, gdzie trzecia najdłuższa rzeka w Polsce płynie pierwotnym, nieuregulowanym przez człowieka biegiem, to jeden z najbardziej malowniczych i bez wątpienia jeden z najcenniejszych jej odcinków. Dzikie koryto wcina się tam w wapienne skały i polodowcowe utwory, rzeźbiąc głębokie przełomy.

Bogactwo tamtejszej ichtiofauny jest wprost zaskakujące. W obrębie Wielkiego Łuku żyją gatunki, które w innych rejonach uchodzą za ginące, a do tego należy doliczyć jeszcze bogatą reprezentację ptaków i pozostałych gromad. Ten niezwykły fragment Jury Polskiej znajduje się w granicach jednego z najstarszych polskich parków krajobrazowych – Załęczańskiego PK.

Gdzie znajduje się Załęczański Park Krajobrazowy?

Załęczański Park Krajobrazowy rozpościera się na obszarze trzech województw: łódzkiego, opolskiego i śląskiego, przy czym należy podkreślić, że największy jego fragment znajduje się w województwie łódzkim. Tam swoimi granicami obejmuje cztery gminy: Działoszyn, Osjaków, Pątnów i Wierzchlas. W województwie śląskim jest położony w obszarze gminy Lipie, a w opolskim – Rudniki. Teren ten stanowi północno-wschodnią część Wyżyny Wieluńskiej.

Charakterystyka Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

Załęczański Park Krajobrazowy jest najstarszym tego typu obszarem w centralnej części kraju. Został utworzony 5 stycznia 1978 roku, w tym samym dniu, w którym powołano Nadmorski PK. Starsze od niego są tylko obszary na północy: Mazurski i Suwalski Park Krajobrazowy.

Powierzchnia Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

Granice parku obejmują obszar o powierzchni 14750 ha. Strefa ochronna, czyli otulina, to 12010 ha. Dla porównania, Stobrawski Park Krajobrazowy, zamykający pierwszą dziesiątkę największych parków w Polsce, rozciąga się na obszarze o powierzchni 52636,5 ha. Na terenie województwa łódzkiego znajduje się aż 13588 ha powierzchni parku i 8113 ha otuliny. Resztę dzielą między sobą województwa: śląskie i opolskie.

Teren Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

Około 49 proc. powierzchni parku pokrywają lasy. Reszta to grunty orne (ok. 38 proc.), użytki zielone i wody (ok. 10 proc.) oraz tereny osadnicze (ok. 3 proc.). Występują tam liczne zjawiska krasowe (w tym leje, suche doliny i jaskinie), które rozwinęły się w górnojurajskich wapieniach wyłaniających się spod pokrywy osadów plejstoceńskich i holoceńskich.

Rezerwaty przyrody w Załęczańskim Parku Krajobrazowym

W Załęczańskim Parku Krajobrazowym wyznaczono trzy rezerwaty przyrody:

• „Węże” (woj. łódzkie),
• „Dąbrowa w Niżankowicach” (woj. łódzkie),
• „Bukowa Góra” (woj. śląskie).

Kolejne dwa powstały w otulinie parku:

• „Stawiska” (woj. śląskie),
• „Szachownica” (woj. śląskie).

Pomniki przyrody w Załęczańskim Parku Krajobrazowym

Trzynaście tworów w ZPK i na terenie otuliny parku ma status pomników przyrody. Najciekawsze z nich to:

• „Góra św. Genowefy” (200 m n.p.m.) – najdalej wysunięty ostaniec Jury Wieluńskiej,
• „Granatowe Źródła” – jedyne na Jurze Polskiej pulsujące źródła krasowe,
• formy kopalne w kamieniołomie w pobliżu „Jaskini Ewy”,
• góra „Wapiennik” (198 m n.p.m.),
• góra „Krzemionki”,
• „Ujście Suchej Strugi”,
• „Żabi Staw”.

Warte uwagi są też drzewa (głównie dęby, lipy i klony) o imponujących obwodach pni, od 270 do 674 cm.

Przyroda Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

Każdy z pięciu rezerwatów przyrody cechuje się odmiennymi waporami przyrodniczymi.

Rezerwat geologiczny „Węże”

W rezerwacie geologicznym „Węże” dominują stanowiska roślinności wapieniolubnej: szczelinowych zespołów paproci, muraw naskalnych i kserotermicznych. Tworem chronionym jest tam góra „Zelce” z systemem dziesięciu jaskiń krasowych i wieloma innymi zjawiskami krasowymi. Znajdują się tam liczne stanowiska paleontologiczne lądowej fauny pliocenu.

Rezerwat przyrody „Dąbrowa w Niżankowicach”

Rezerwat przyrody „Dąbrowa w Niżankowicach” chroni naturalną kwaśną dąbrowę trzcinnikową i dąbrowę świetlistą. Występują tam rzadkie na niżu gatunki roślin i 130-letni drzewostan dębu bezszypułkowego. Na tym obszarze należy wyróżnić stanowiska zawilca gajowego, dąbrówki rozłogowej, konwalii majowej, koniczyny dwukłosowej i konwalijki dwulistnej.

Rezerwat przyrody „Bukowa Góra”

W rezerwacie leśnym „Bukowa Góra” występują 73 gatunki roślin naczyniowych, z czego największą wartość mają pomnikowe przestoje buka pospolitego. 21 okazów cechuje się obwodem pni od 221 do 343 cm, a 15 – od 82 do 163 cm. Tamtejsza kwaśna buczyna niżowa jest uboga i silnie zniekształcona. Wzdłuż cieków i na dnie zagłębień występuje roślinność porastająca siedliska o podwyższonej wilgotności: skrzyp leśny, niezapominajka błotna, narecznica samcza i krótkoostna, wietlica samcza.

Rezerwat geologiczny „Szachownica”

Znajdujący się w granicach parkowej otuliny rezerwat „Szachownica” został powołany w celu ochrony wapiennego wzgórza „Krzemienna Góra”, profilu geologicznego i systemu korytarzy proglacjalnej jaskini „Szachownica”. Łączna długość korytarzy przekracza 1000 m. Jaskinia stanowi drugie w kraju najliczniejsze zimowe miejsce hibernacji nietoperzy (występuje tam 10 gatunków tych ssaków). Na jej ścianach odznaczają się skamieniałe formy, tworzące jurajskie skały, w tym amonity, gąbki i belemnity.

Rezerwat przyrody „Stawiska”

W podmokłym rezerwacie „Stawiska” występuje 115 gatunków roślin naczyniowych i 15 gatunków mszaków. Z ciekawszych należy wymienić podlegająca częściowej ochronie przytulię wonną i pierwiosnek lekarski. Warto wspomnieć także o grupie krzewów ozdobnych, w tym kasztanowca zwyczajnego i bzu czarnego, i pomnikowych okazach dębów, z których siedem osiąga obwód do 674 cm.

Fauna Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

Wielki Łuk Warty jest najbardziej zróżnicowanym gatunkowo odcinkiem rzeki. Występują tam gatunki ryb, które w innych rejonach są uznawane za rzadkie lub ginące. Należy tu wskazać choćby na klenie, świnki pospolite i brzany.

Na obszarze parku stwierdzono występowanie ok. 130 gatunków ptaków, w tym zimorodka, gągoła, łabędzia krzykliwego, dudka, krogulca, myszołowa i jastrzębia. Wśród płazów należy wyróżnić kumaka nizinnego, grzebiuszkę ziemną, traszkę grzebieniastą i zwyczajną, rzekotkę drzewną, ropuchy (szarą, paskówkę i zieloną) i żaby: moczarową, trawną i wodną. Gady są reprezentowane przez żmiję zygzakowatą, padalca, jaszczurki: zwinkę i żyworodną i zaskrońca.

Ssaki występujące na obszarze parku to m.in. bóbr, wydra i chomik europejski. Na szczególną uwagę zasługują nietoperze, reprezentowane przez kilkanaście gatunków, w tym przez nocka dużego, rudego, wąsatka i Brandta, gacka brunatnego i mopka zachodniego.

Atrakcje w Załęczańskim Parku Krajobrazowym

Atrakcją ZPK jest nie tylko przyroda ożywiona i nieożywiona, ale także liczne zabytki architektury sakralnej i techniki. W krajobrazie parku wyróżniają się XVI-wieczne kościoły typu wieluńskiego z prostokątną nawą i węższym, wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Można je znaleźć w miejscowościach Łaszew Rządowy, Grębień, Popowice, Gaszyn, Kadłub i Wierzbie.

Wśród innych cennych zabytków należy wymienić XIX-wieczny drewniany młyn wodny w Kępowiźnie. Do dziś zachowały się też wapienniki, czyli prymitywne piece do wypału wapienia.

Nasz autor

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.