Ekoturystyka – na czym polega i jak podróżować ekologicznie?

W tym artykule:

1. Na czym polega ekoturystyka?
2. Formy ekoturystyki
3. Jak podróżować ekologicznie?
4. Ekoturystyka na świecie
5. Ekoturystyka w Polsce

Niestety, pod wpływem działalności człowieka, nasza planeta zmienia się na naszych oczach. Żeby spowolnić niekorzystne zmiany i zapobiec niektórym z nich, konieczna jest odpowiednia reakcja na degradację środowiska, a taka wiąże się z wdrożeniem zrównoważonych działań w każdej dziedzinie życia. Dotyczy to także podróżowania.

Dla wielu z nas, turystyka stanowi możliwość obcowania z dziką przyrodą i poznawania kultury panującej w bardziej lub mniej odległych miejscach. Warto jednak zdać sobie sprawę z tego, że większość form podróżowania nie wywiera korzystnego wpływu na środowisko. Przeciwnie, przemieszczając się z miejsca na miejsce, w mniejszym lub większym stopniu zanieczyszczamy glebę, wodę i powietrze, a im większe odległości pokonujemy, tym bardziej wzrasta skala negatywnego oddziaływania takiej podróży.

Niestety, najpopularniejszym środkiem transportu wciąż pozostaje samochód. Odwiedzając dalekie zakątki, chętnie korzystamy też z samolotów. To oczywiste, że każda taka wyprawa pozostawia ślad węglowy. Ekoturystyka, czyli inaczej turystyka zrównoważona, przeciwstawia się tym trendom, ale nie można ograniczyć sensu tej ideologii wyłącznie do rezygnacji z podróżowania pojazdami mechanicznymi i środkami transportu zbiorowego, które w największym stopniu wpływają na środowisko. To pojęcie ma bowiem znacznie szersze znaczenie.

Na czym polega ekoturystyka?

Ekoturystyka (turystyka zielona lub łagodna) to sposób podróżowania, którego istotą jest dogłębne poznanie odwiedzanych obszarów poprzez odkrywanie miejsc mało uczęszczanych przez innych turystów. Trzonem ekoturystyki jest poszanowanie przyrody, lokalnej tradycji i dziedzictwa kulturowego, a te założenia są realizowane poprzez niewywieranie wpływu na naturalne i społeczne czynniki, które kształtują tożsamość danego miejsca.

Podróże są dla nas dobre i zdrowe - dlatego wielu z nas tak za nimi tęskni

Mimo, że obecnie jesteśmy pochłonięci myśleniem o tym, gdzie i kiedy będziemy podróżować po zniesieniu restrykcji związanych z pandemią COVID-19, zakłócenia te sprawiły, że wielu z n...

Co to wszystko oznacza w praktyce? Istotą tego stylu podróżowania jest ograniczenie swojego wpływu na funkcjonowanie odwiedzanego regionu do absolutnego minimum. Nadrzędnym celem jest w tym przypadku troska o zachowanie jego walorów turystycznych, społecznych i kulturowych. Te założenia są realizowane poprzez integrację działalności turystycznej z celami dotyczącymi ochrony naturalnych zasobów przyrody i społecznym oraz gospodarczym potencjałem, który charakteryzuje dany region. Dzięki temu turystyka ekologiczna przyczynia się do rozwoju miejsc cennych w kontekście przyrodniczym, krajobrazowym i kulturowym.

Kim jest ekoturysta? To osoba, która kieruje się fundamentalnymi zasadami ekoturystyki, poprzez skupianie się na kontakcie z naturą w jej najbardziej pierwotnej formie i rdzenną kulturą odwiedzanego obszaru. Takiemu podróżnikowi zależy na poznaniu walorów przyrodniczych, obyczajów panujących w danym regionie i historii odwiedzanego miejsca.

Przykładem ekoturystyki w polskim wydaniu niech będzie wycieczka w Tatry. Ekoturysta z całą pewnością nie wsiądzie do dorożki na Krupówkach i nie stanie w kolejce do szlaku prowadzącego nad Morskie Oko. Nie przyczyni się też do degradacji lokalnej kultury, kupując na kramach produkty udające tradycyjne rękodzieło góralskie. Wybierze za to miejsca niemal nieuczęszczane, np. tatrzańskie doliny. Zawsze będzie trzymał się wyznaczonego szlaku, bo ekoturysta rozumie, że przyroda wymaga szacunku. Wstąpi do bacówki, by skosztować lokalnego oscypka i zamienić kilka słów z przedstawicielem lokalnej społeczności.

Zamiast posilać się w sieciowej restauracji, na którą można trafić w każdym zakątku kraju, ekoturysta wejdzie do jadłodajni serwującej prawdziwe lokalne specjały. Nocy spędzi nie w luksusowym hotelu, a w namiocie (w miejscu wyznaczonym do biwakowania) lub w wiejskim gospodarstwie.

Formy ekoturystyki

Ekoturystyką można nazwać każdą formę podróżowania, która jest realizowana w zrównoważony sposób i której fundamentalnym założeniem jest kontakt z naturą i poznanie lokalnej kultury z jednoczesnym wykreśleniem jej najbardziej komercyjnych wariantów.

Formą ekoturystyki może być wędrówka górskimi szlakami i trekking w trudno dostępnych obszarach, ale także wycieczka rowerowa do leśnej głuszy lub spływ kajakiem. W dużym stopniu ekoturystykę można też utożsamić z agroturystyką. Także w tym przypadku obcujemy z naturą i przebywamy z rdzenną ludnością danego obszaru, mogąc z bliska przyglądać się pracy i obyczajom jej przedstawicieli.

Warto podkreślić, że ekoturystyka to nie tylko turystyka aktywna, której celem jest odpoczynek z dala od miejskiego zgiełku. W fundamentalne zasady takiej idei podróżowania doskonale wpisuje się także turystyka specjalistyczna, czyli ukierunkowana na badanie przyrody, historii i kultury.

Jak podróżować ekologicznie?

Zasady ekoturystyki nie dotyczą wyłącznie zachowania turysty po osiągnięciu destynacji, ale także sposobu podróżowania, który pozwala osiągnąć cel podróży. U podstaw turystyki ekologicznej leży rezygnacja z pojazdów mechanicznych stanowiących środki transportu osobistego, czyli z samochodów i motocykli. Świadomy turysta wybierze środek komunikacji zbiorowej – pociąg lub autobus. Oczywiście, można długo rozwodzić się na temat ich wpływu na środowisko, ale nikt chyba nie zaprzeczy, że pojazd, który w jednym czasie może przewieźć kilkadziesiąt lub kilkaset osób wpłynie na środowisko w mniejszym stopniu niż samochody, którymi podróżowałaby taka sama ilość pasażerów.

Jak dieta wpływa na klimat? Wystarczy, że wyeliminujesz JEDEN produkt z menu, by pomóc planecie

Niekorzystne zmiany klimatu stają się coraz bardziej uciążliwe dla ludzi. Ale wystarczy niewielka zmiana jadłospisu, by zmniejszyć swój ślad węglowy aż o 48 proc. Do takiego wniosku doszl...

Najlepszym środkiem transportu jest jednak pojazd, który nie emituje żadnych zanieczyszczeń – rower. Należy wyzbyć się przekonania, że jednoślad napędzany siłą naszych mięśni pozwala realizować wyłącznie wycieczki „wokół komina”. Miłośnicy wypraw bikepackingowych (czyli z tym, co uda nam się zabrać na rower) doskonale wiedzą, że w ten sposób można pokonywać spore odległości. W przypadku naprawdę odległych destynacji, nie ma problemu z połączeniem wyprawy rowerowej z podróżą pociągiem. Taka forma przemieszczania się także będzie ekologiczna w znacznie większym stopniu niż podróż autem wyposażonym w bagażnik rowerowy.

Ekoturystyka na świecie

Słowo „ekologia” (wraz ze swoimi wszystkimi odmianami) towarzyszy nam na każdym kroku, jednak wbrew pozorom, ekoturystyka nie jest nowym, dopiero raczkującym trendem. Ta ideologia została zapoczątkowana w 1965 roku, kiedy Nicolas Hetzer – meksykański ekolog – określił jej podstawowe założenia. Były nimi: minimalizacja wpływu na środowisko, maksymalizacja poszanowania kultury lokalnej i zysków, które może ona czerpać z ruchu turystycznego, maksymalizacja przyjemności płynącej z wypoczynku.

Nieco później, bo w latach 70. XX wieku, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie do głosu doszli przedstawiciele ruchu pacyfistycznego, którzy wyrażali swój sprzeciw nie tylko wobec agresywnej polityki, ale także gospodarki bazującej na „rabowaniu” zasobów naturalnych. To stworzyło stabilny grunt dla nowych idei, u podstaw których leżało zwiększanie świadomości ekologicznej.

Obecnie zielona turystyka ma się doskonale we wszystkich krajach świata. Nie chodzi tu wyłącznie o rozwiniętą świadomość turystów podróżujących indywidualnie. Coraz więcej firm działających w tej branży wprowadza do swojej oferty wycieczki, których ideą jest bliski kontakt z naturą i rdzennymi mieszkańcami danego obszaru.

Ekoturystyka w Polsce

Także ekoturystyka w Polsce ma się bardzo dobrze. Mimo że kiedyś nikt nie nazywał tej formy podróżowania w ten właśnie sposób, to wycieczki do miejsc oddalonych od cywilizacji są organizowane w naszym kraju już od dawna.

Turystyka konopna nowym trendem? Ma być warta miliardy dolarów, ale państwa nie chcą powtórki z Holandii. Jest plan

Turystyka konopna to nie tylko Amsterdam. Coraz więcej miejsc na świecie oferuje wycieczki tematyczne z marihuaną w tle. Czy wszędzie, gdzie marihuana jest legalna, turyści mogą czuć się be...

Z pojęciem ekoturystyki bliżej mogliśmy zapoznać się w 2000 roku, kiedy ukazała się pierwsza na naszym rynku obszerna publikacja poruszająca ten temat autorstwa Dominiki Zaręby. Na podstawie zgromadzonej wiedzy, autorka zdefiniowała turystykę ekologiczną jako podstawę turystyki zrównoważonej, opierającą się o podróżowanie do miejsc o wybitnych walorach przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych.

Nie ulega wątpliwości, że Polska stwarza idealne warunki do uprawiania ekoturystyki. Nasz kraj charakteryzuje się wyjątkowo bioróżnorodnością. Roztocze, Kaszuby, Suwalszczyzna – to tylko kilka przykładów obszarów, które charakteryzują się niezwykłymi walorami turystycznymi. Zapewniamy, że niezwykle atrakcyjne miejsca można znaleźć właściwie wszędzie. Wystarczy tylko przeanalizować mapę i porozmawiać z innymi miłośnikami zielonych podróży, a okaże się, że wiele z nich mamy na wyciągnięcie ręki.

Nasz ekspert

Artur Białek

Dziennikarz i redaktor. Wcześniej związany z redakcjami regionalnymi, technologicznymi i motoryzacyjnymi. W „National Geographic” pisze przede wszystkim o historii, kosmosie i przyrodzie, ale nie boi się żadnego tematu. Uwielbia podróżować, zwłaszcza rowerem na dystansach ultra. Zamiast wygodnego łóżka w hotelu, wybiera tarp i hamak. Prywatnie miłośnik literatury.