Oto polski raj ornitologów, fotografów i miłośników natury. Wybierz się nad rozlewiska Warty

Kiedyś Warta płynęła kilkudziesięcioma mniejszymi korytami splatającymi się ze sobą niczym warkocze. Współczesny wygląd doliny jest efektem prac melioracyjnych zainicjowanych w XVIII w. przez króla Prus Fryderyka Wielkiego. Powstała sieć wałów, rowów i kanałów, zbudowano przepompownie. Wartę w dużej mierze okiełznano, ale tereny te pozostały bardzo atrakcyjne dla ptaków.

Tereny w ujściu rzeki Warty są dla zachodniej Polski tym, czym Bagna Biebrzańskie dla północno-wschodniej części naszego kraju. To ważna ostoja dla migrujących ptaków wodno-błotnych, a także miejsce lęgowe dla wielu gatunków. Nic dziwnego, że ujście Warty znalazło się wśród laureatów plebiscytu Travelera „7 nowych cudów Polski”.

Zanim w 2001 r. utworzono Park Narodowy Ujście Warty, obszary te chronił (i nadal chroni, tylko w innych granicach) park krajobrazowy, a jeszcze wcześniej rezerwat „Słońsk”. Nie ma w Polsce ornitologa, który by nie znał tej nazwy; każdy prędzej czy później to miejsce odwiedzi. Przy odrobinie szczęścia ma szansę wypatrzyć ornitologiczne rarytasy – czaplę modronosą, warzęchę, berniklę rdzawoszyją, a także zobaczyć tysięczne stada gęsi, kaczek czy łabędzi krzykliwych. Dla tych ostatnich ujście Warty jest najważniejszym zimowiskiem w Polsce. Sam park narodowy to 80 km2 terenu: mozaika łąk, pastwisk, turzycowisk i trzcinowisk.

Spacer po Betonce

Wśród ornitologów najsłynniejszą trasą w parku narodowym jest tzw. Betonka, czyli ścieżka przyrodnicza „Ptasim Szlakiem”. Betonka prowadzi od strony wsi Przyborów i Słońsk nad rzekę Postomię, która jest lewym dopływem Warty. Właściwy szlak zaczyna się na moście Wysokińskiego, a kończy na tzw. Czwartym Moście. Choć odległość między nimi nie jest duża (około 2 km), przejście tego odcinka zajmuje miłośnikom ptaków nawet kilka godzin.

Ze ścieżki, platformy widokowej oraz czatowni można zobaczyć wszystkie charakterystyczne dla tej ostoi ptaki wodno-błotne: rożeńce, świstuny, płaskonosy, ohary, cyranki, cyraneczki, krakwy, różne gatunki gęsi, w tym berniklę białolicą, perkozy, rybitwy, bataliony, ostrygojady, poza tym ptaki drapieżne, jak chociażby bieliki. Lista tutejszej awifauny jest naprawdę długa, wystarczy powiedzieć, że na terenie parku narodowego swoje gniazda zakłada ponad 170 gatunków, a w sumie zaobserwowano ich tu około 280.

Poza różnorodnością imponujące są też liczebności niektórych gatunków. Pod koniec lat 90. na noclegowisku naliczono w sumie 200 tys. gęsi zbożowych i białoczelnych – co jest największą odnotowaną w naszym kraju koncentracją tych ptaków. Nic dziwnego, że w logo Parku Narodowego Ujście Warty widnieje właśnie gęś zbożowa.

Betonka nie zawsze jest dostępna. W marcu i kwietniu przy wysokim stanie Odry i Warty rzeka Postomia występuje z brzegów, zalewając osławioną ścieżkę. Wtedy trzeba wybrać trasę alternatywną – równoległą do Betonki „Drogę przez Górki”. W czerwcu jest duża szansa, że idąc tamtędy, usłyszy się śpiewające wodniczki. To gatunek zagrożony w skali świata z powodu m.in. osuszania mokradeł. Wielu ornitologów z Europy Zachodniej przyjeżdża do Polski, żeby móc go obserwować. Wodniczka znalazła się na liście najcenniejszych gatunków w parku narodowym, razem z gniazdującymi tu oharami, gęgawami, płaskonosami i kropiatkami.

Rzeczpospolita ptasia

A jeżeli ktoś się ptakami nie interesuje? Zaciekawi go historia tego terenu. W Słońsku przez kilka stuleci mieli swoją siedzibę joannici. Na początku XV w. miejscowość została oddana im w zastaw, a później zakon rycerski ją kupił. Do dziś zachował się kościół – teraz parafialny pw. Najświętszej Marii Panny, który pełnił w przeszłości funkcję kaplicy joannitów, a także ruiny zamku przez nich zbudowanego.

W Słońsku działa też Towarzystwo Przyjaciół Słońska „Unitis Viribus”. Z ich inicjatywy została powołana Rzeczpospolita Ptasia, która zrzesza miłośników ptaków odwiedzających te tereny. Rzeczpospolita ma swoją konstytucję, kodeks obserwatora i specjalne paszporty. Jej obywatele na corocznym zjeździe wybierają ptaka roku. Teraz został nim podróżniczek.

Informacje dla podróżujących

Najlepiej dojechać do Dyrekcji Parku Narodowego „Ujście Warty”, która ma siedzibę w Chyrzynie koło Kostrzyna nad Odrą, siedziba władz Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” znajduje się natomiast w osadzie leśnej Lipy niedaleko Gorzowa Wielkopolskiego. Najlepiej przemieszczać się własnym autem. Na terenie obu parków wyznaczono liczne szlaki piesze, rowerowe i wodne. Kajaki można wypożyczyć m.in. w Słońsku. Przydatne informacje na temat noclegu można znaleźć na stronie Towarzystwa Przyjaciół Słońska: tps-unitisviribus.org.pl.

1 z 4